Saga - 2013, Side 153
Önnur er sú að nú sé þetta athæfi orðið minningin ein (jafnvel ýkt í
minningunni), tengt fjarlægri og villimannlegri fortíð, og við eigandi
að samfélagið sýni andúð sína á því með ströngu lagabanni. Það
gæti átt við um breytinguna á Gulaþingslögum um útburð, síður
um ákvæði Borgarþings- og eiðsifaþingslaga um barnamorð. Hin
skýringin22 væri sú að menn hafi talið barnaútburð raunverulegt
vandamál, jafnvel eftir 1160, gamla bannið dygði ekki til að kveða
athæfið niður og því væri þörf á strangari refsingum, miklu strang-
ari. eða í þriðja lagi — það er sú niðurstaða sem rannsókn Brynju
Björnsdóttur styður — að það hafi verið rótgróin venja um útburð
fatlaðra eða vanskapaðra barna sem nú fyrst var reynt að uppræta
með ströngum refsingum.
Öll börn lifi — líka fötluð
Að bera út börn gat ekki samrýmst kristinni trú, umfram allt vegna
þess að slíkt athæfi braut í bága við skírnarskylduna. Hana var sjálf-
sagt að kveða á um í kristnum rétti en með nokkuð misjöfnum hætti.
Í „kristinrétti nýja“, sem skrásettur var í nokkrum útgáfum, norskum
og íslenskum, milli 1250 og 1275, er alls staðar sama reglan:23
Ala skal barn hvert er borið verður og manns er höfuð á, þó að nokkur
örkymli sé á, og til kirkju færa … og skíra láta …
Þarna er ekki aðeins skylda að skíra hvert barn sem í heiminn
kemur, heldur tekið fram að það skuli ala, sem hlýtur að vera
áminning um að ekki megi bera barnið út heldur skuli láta það lifa.
Sérstaklega er áréttað að þetta gildi líka um börn með „örkumlum“
sem hjá nýburum hlýtur einkum að eiga við fæðingargalla, með -
fylgir bölvun barni? 151
22 Sem else Mundal (Barneutbering, bls. 6 nm.) aðhyllist.
23 Hér tekin eftir kristinrétti Jóns erkibiskups frá 1273 (NGL II, bls. 341). Með
lítils háttar orðamun í kristinrétti nýja fyrir Borgarþing (NGL II, bls. 293) og
Gulaþing (NGL II, bls. 310–311) og kristinrétti Árna biskups fyrir Skálholts -
biskupsdæmi 1275 (Járnsíða og Kristinréttur, bls. 145).
24 NGL I, bls. 12.
25 NGL I, bls. 130. Texta þeirra er fylgt í „kristinrétti Sverris konungs“ (NGL II,
bls. 419), þó með orðalaginu „fæða skal barn hvert …“ í stað „ala“. Í hvort
tveggja á væntanlega að lesa bókstaflegu merkinguna „gefa mat, leggja á
brjóst“ (fæðingin sjálf er táknuð með þriðju sögninni, barnið sé „borið“), sem
aftur táknar að barnið sé ekki látið deyja.
26 De eldste østlandske kristenrettene, bls. 2 (NGL I, bls. 375–376).
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 151