Saga - 2013, Side 155

spjöll með neins konar misnotkun sakramentanna. Sakramenti
skírnarinnar mátti enginn hljóta nema einu sinni og auðvitað enginn
nema lifandi mannvera. en mörkin milli mannveru og annars konar
veru voru flóknari á miðöldum en þau eru í okkar augum. Þar
reyndu kirkjufeður og skólaspekingar að byggja guðfræðilegar
niðurstöður á fornum fræðum Grikkja og Rómverja.28 Gengið var út
frá tilvist furðuþjóða — einfætlinga og annarra slíkra29 — sem
líktust mönnum um sumt og annað ekki og vandi var að flokka sem
menn eða dýr. Hliðstæður vafi gat leikið á því hvort barn af konu
fætt væri raunverulega mennskt, a.m.k. ef það var mjög afbrigðilegt
í útliti. einn möguleikinn var sá að faðirinn væri dýr en ekki maður,
og þá var tegund afkvæmisins talin ráðast af faðerni fremur en
fylgir bölvun barni? 153
archives-ouvertes.fr/), slóð: halshs.archives-ouvertes.fr/docs/00/17/54/97/
PDF/Monstreshumaniteetsacrementsdanslapenseemedievale.pdf (aukin útgáfa
af prentaðri grein frá 2008). Skoðað 11. september 2013.
29 Fróðleik um þær höfðu miðaldamenn einkum úr alfræði Ísidórs frá Sevilla,
Etymologiae sive Origines (hentug netútgáfa á vef Chicagoháskóla: penelope.
uchicago.edu/Thayer/e/Roman/Texts/Isidore/. Útg. Bill Thayer eftir útg. W.
M. Lindsay (Oxford: Oxford University Press 1911). Skoðað 11. sept. 2013), bók
XI („De homine et portentes“), greinum 3:15–3:27. Þýðing á þessu efni kemur
fyrir í íslenskum miðaldaritum, Hauksbók (útg. Finnur Jónsson (kaupmh.:
kongelige nordiske oldskrift-selskab 1892–1896), bls. 165–167) og alfræðihand-
ritinu AM 198 8vo (Alfræði íslenzk. Islandsk encyklopædisk litteratur I. STUAGNL
37. Útg. kristian kaalund (kaupmh.: Samfund til Udgivelse af gammel
nordisk Litteratur 1908)), kaflinn „Risaþjóðir“ bls. 34–36). Báðar útgáfurnar má
finna á vefnum Septentrionalia, slóð septentrionalia.net/etexts/index.
php. Náskylt orðalag sýnir að sama þýðing er að baki, a.m.k. á miklum hluta
textans, atriðin samt í ólíkri röð, ekki öll þau sömu og sums staðar efnismunur.
Líklegt er að þýðingin sé miklu eldri en handritin (Hauks bók hér ekki yngri en
1334) úr því hún hafði náð að þróast í svo ólíkar áttir. Hvort hún er íslensk eða
hugsanlega norsk kann ég ekki að dæma um. Sjá nmgr. 52 og 53 um líkindi
hennar við norsku lögin.
30 Á hliðstæðan hátt var talið mögulegt að karlmenn, sem drýgðu þá synd að
„blandast við búfé“, yrðu feður að blendingsafkvæmi, og bar þá að skíra það
sem mannlega veru.
31 Dæmi: Um þær mundir sem hálfheiðnir Hlaðajarlar tóku við völdum af Ólafi
Tryggvasyni var ljóður á ráði konungs og drottningar í Frakklandi, bæði
blóðsifjar (þremenningar) og guðsifjar (hann hélt barni hennar undir skírn;
síðan hafði hún orðið ekkja en hann skilið við barnlausa drottningu sína). Páfi
neitaði að viðurkenna ráðahaginn og lýsti stórmælum yfir ríki konungs, sem
þráaðist við nokkur ár, en þegar þeim drottningu tókst ekki að koma upp erf-
ingja lét hann páfa ráða og tók sér þá þriðju. Sextíu árum síðar var sú saga
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 153