Saga - 2013, Page 159

kemur þar fram, eins og brátt verður rakið.
Hvernig „örkuml“?
Í Ólafstexta Gulaþingslaga, sem fyrir skemmstu var til vitnað,
bregður fyrir lýsingu á því hvaða „örkuml“ standa í vegi fyrir því
að barn sé „alið“, þ.e. látið lifa: „að þannug horfi andlit sem hnakki
skyldi eða þingað tær sem hælar skyldu“. Miklu nánari lýsingar
koma fram í austanfjallslögunum hvorum tveggja. eiðsifaþingslög
hafa þetta (sem hlýtur að vera eldra en ákvæðið um að „ala barn
hvert … þó að nokkur örkymli sé á“ — þó það væri samþykkt láðist
mönnum að hreinsa út eldri reglurnar):42
Um öfugt líki
en ef svo berst að að barn er með örkumlum alið — eru kálfar á
beinum [fótleggjum] framan eða augu í hnakka aftan og öfgu [öfugu]
líki alin — og hafa þau manns höfuð og manns raust; þau skal ala og
til kirkju færa og skíra og fæða síðan og færa á fund biskups og sýna
honum barnið og gera síðan sem hann leggur ráð til.
Um ferlíki43
en ef það barn verður alið er ferlíki er á: hefir eigi manns höfuð og eigi
manns raust — þá má færa til kirkju ef sýnist og láta prest skíra ef
hann vill og grafa gröf í kirkjugarði og leggja þar barnið í og leggja þar
yfir hellu sem best, svo að hvorki nái hundar né hrafnar, og láta þó ei
jörð á falla fyrr en dautt er og láta lifa svo lengi sem má.
Borgarþingslög:44
Fæða skal barn hvert er borið verður í þenna heim, kristna og til kirkju
bera, nema það eina er með örkumblum er alið. Þau skulu mikil á
þeim manni er eigi má móðir mat gefa — hælar horfa í tá [táa] stað en
fylgir bölvun barni? 157
42 Sama heimild, bls. 6 (NGL I, bls. 375–376). eftir AM 68 4to, norsku handriti frá
um 1300–1325. Samstofna texti í öðrum handritum, orðamunur ekki stórvægi-
legur.
43 Í handritum „hærlíki“ en hlýtur (eins og Brynja bendir á, bls. 112, og vísar í
skýringar ebbe Hertzberg í „Glossarium“, NGL v (Christiania: s.n. 1895), bls.
309–310, þar sem hann leiðréttir aðrar túlkanir) að vera misritun fyrir það sem
með okkar stafsetningu heitir „ferlíki“, skylt „ferlegt“, hvort tveggja tökuorð
úr fornensku (væri annars „fárlegt“).
44 De eldste østlandske kristenrettene, bls. 120, sbr. 199 (NGL I, bls. 339, sbr. 363). eftir
AM 78 4to, norsku handriti frá um 1300. Sami texti finnst með litlum orðamun
í yngra handriti sem annars geymir nokkuð frábrugðna gerð laganna.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 157