Saga - 2013, Síða 163

með „ferlíkið“ og hin sem kallast „öfugu líki alin“. Þau þekkjast á
því að einhver líkamshluti snýr öfugt — augun aftur eða kálfarnir
fram. Þetta er sams konar lýsing og á „örkumlunum“ í Gulaþings -
lögum þar sem andlit eða tær snúa aftur. Augun og tærnar koma
einnig fram í Borgarþingslögum, auk þess haka og hnakki sem
snúa ekki aðeins öfugt heldur birtast á bringu eða herðum í stað
höfuðsins.52
Þetta „öfuglíki“ er eina tegund „örkumla“ á nýfæddum börnum
sem dæmi eru tekin af í Gulaþingslögum og áberandi í lýsingum
bæði Borgarþings- og eiðsifaþingslaga. Það virðist þá vera sú van-
sköpun sem norska löggjafanum er efst í huga, a.m.k. á 12. öld. en
hvers vegna?
ekki hef ég fundið dæmi þessu lík þar sem guðfræðingar ræða
hvort börn megi skíra eða ekki. Að fætur snúi öfugt er þó einkenni
einnar af furðuþjóðunum sem miðaldamenn töldu sig þekkja.53 Og
svo þekkjum við það að sjálfsögðu af nykrinum: á honum snúa hóf-
arnir aftur á bak, ekki sem nein bæklun eða skerðing heldur sem
tákn. Tákn um að „hestur“ sé ekki allur þar sem hann er séður
heldur viðsjárverð illvættur — einmitt eins og kálfurinn í
eyrbyggju.
Af raunverulegum vansköpunum er það varla nema ein sem
mögulegt virðist að fella í þennan flokk, þ.e. klumbufótur.54 Þá er
ökklinn ýmislega skekktur, yfirleitt þó þannig að tærnar vísa meira
eða minna fram en stundum alveg til hliðar. Manni sem þekkir til
klumbufótar dytti seint í hug að túlka hann þannig að fóturinn sé
fylgir bölvun barni? 161
53 Sbr. nmgr. 30. Alfræði (bls. 35) segir: „Antipedes eru á Blálandi snúnir í ökklum
svo að aftur horfa tær og eru átta á hvorum fæti.“ Þetta er rétt haft eftir Ísidór
(grein 24), sem reyndar segir að „ilin“ (planta) sé viðsnúin aftan við fótlegginn;
norræna þýðandanum er nærtækara að miða við tærnar, líkt og hann þekki
sams konar lýsingu og fram kemur í norsku lögunum. Hvaðan sem Ísidór er
komin hugmyndin um þessa furðuþjóð, þá er heiti hennar (antipedes = andfæt-
ingar) misskilningur á klassískum höfundum sem rituðu um „andfætinga“ í
sömu merkingu og okkur er töm, þ.e. fólk öndverðum megin á jarðarkúlunni.
54 Sjá t.d. Zosia Miedzybrodzka, „Congenital talipes equinovarus (clubfoot). A
disorder of the foot but not the hand“, Journal of Anatomy 202:1 (2003), bls. 37–
42. (Á vef PubMed Central sem ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC157
1059). Tíðnin er um tvö af þúsundi fæddra, væntanlega nokkur börn á ári
í hverju norsku lögþingsumdæmi. vefleit að myndum eftir leitarorðinu
„talipes“ gefur hugmynd um margvíslegt útlit fótanna á börnum með þennan
fæðingargalla.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 161