Saga - 2013, Side 176

flóðhæð er sögð vera 25 faðmar (allt að 41 metra) og getur það tæp-
lega átt við Ísland, þar sem flóðhæð við Suðvesturland fer vart yfir
4,60 metra á háflóði í febrúar. Sigling til Íslands í febrúarmánuði er
líka frekar ósennileg þó ekki sé hún útilokuð. ef suðurströnd Íslands
væri á 73. gráðu n.br. væri harla ósennilegt að nokkur sigldi 100
rastir (1 röst = 4 spænskar mílur = nálega 6 km; 100 rastir = tæplega
600 km) út fyrir eða framhjá eynni í febrúar. Í hvaða átt hefur hann
þá siglt út frá eða framhjá Íslandi?
Texti kólumbusar er því ekki sérlega trúverðugur enda hafa
ýmsir fræðimenn hafnað honum sem endaleysu sem ekki skuli
mark tekið á. Þó eru þeir til sem hafa keppst við að sýna fram á trú-
verðugleika hans með því að leita eðlilegra skýringa á rangfærslum
og jafnvel lagað textann í samræmi við sannfæringu sína.11 Margir
hafa auk þess talið að textinn væri ekki eftir kólumbus, en þá vakna
ýmsar spurningar því Las Casas afritar bréfið snemma, varla síðar
en árið 1520.12
II
Fyrstur Íslendinga til að skrifa um meinta Íslandssiglingu kólumb -
usar var Finnur Magnússon (1781–1847), prófessor og leyndarskjala-
vörður konungs í kaupmannahöfn. Í langri grein frá 1833 fjallar
hann um siglingar og verslun englendinga á Íslandi á 15. öld og vís-
ar þar í tuttugu ára gömul skrif sín um að hugsanlega hafi
kólumbus getað fengið upplýsingar um Ameríkusiglingar
Íslendinga í ferðum sínum til englands.13 en áður en Finnur lauk
sigurður hjartarson174
11 Í vilhjálmur Stefánsson, Ultima Thule. Torráðnar gátur úr Norðurvegi (Reykja -
vík: Ársæll Árnason 1942), bls. 148–275, er að finna umræðu og greiningu á
flestum þeim heimildum sem fjallað hafa um meinta Íslandssiglingu kólumb -
usar.
12 Menn hafa löngum spurt af hverju Las Casas hafi afritað svo mikið af skrifum
kólumbusar og hefur mörgum skýringum verið varpað fram. Í fyrsta lagi má
ætla að hann hafi viljað eiga afrit til eigin nota, t.d. við samningu Indía -
sögunnar. Í öðru lagi er ljóst að hann lagaði texta kólumbusar þar sem hann
taldi málfari ábótavant, enda spænska kólumbusar fjarri því að vera full -
komin. Í þriðja lagi virðist Las Casas hreinlega hafa breytt texta kólumbusar,
bætt í hann eða fellt úr til að höfundurinn birtist í jákvæðara ljósi.
13 Finnur Magnússon, Om de Engelskes Handel og Færd paa Island i det 15de Aar -
hundrede, især med Hensyn til Columbus’s formeentlige Reise dertil í Aaret 1477, og
hans Beretninger desangaaende. Nordisk Tidsskrift for Oldkyndighed (kaupmanna -
höfn: konge lige Nordiske Oldskrift-Selskab 1833), bls. 112–169.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 174