Andvari - 01.01.2019, Side 93

92 RÓSA ÞORSTEINSDÓTTIR ANDVARI
Þegar líður að útgáfu fyrra bindisins bætast við vandræði vegna formála
að safninu. Jón hafði sent stutt uppkast að formála til Guðbrands haustið
1860 og fullkomnari texta 9. maí 1861,38 en hvorugur textinn féll Guðbrandi
í geð eins og kemur fram í bréfi hans til Maurers frá 9. júní 1861, þar sem
hann segir:
Formáli Jóns líkar mér ekki; hann er þúngr, gáfuskot ekkert, en strit og erfiði;
vantar alla gleði og „humor“. Ekki þori eg að ávíta prestana, 200 prestar, þar sem
hver getr sagt upp upp [ógreinilegt tákn] í Jesu nafni, það eru 1400 og enginn má
við margnum. Það er siðr að stúlkur klappa á júfrið á kúnum þegar þær hafa selt
vel en Jón gerir ekki svo, við fáum lofið 3 eða svo en bændr og prestar ekki nema
harmagrát og snupru þetta verðr Jón að bæta síðar, formálanum liggr ekki á enn.39
Maurer treysti greinilega Guðbrandi algjörlega í þessum efnum40 og þeir
ákveða að hvetja Jón til þess að endurskrifa formálann. Jón sendi að lokum
nýjan formála í nóvember, ásamt titilblaði og tileinkun,41 eftir að Maurer
hefur í mörgum bréfum lagt áherslu á við Guðbrand að hann bráðvanti titil á
verkið, tileinkunina og síðast en ekki síst endurskoðaðan formála frá Jóni.42
Guðbrandur skrifar Maurer síðan rétt fyrir jólin og segir honum að póst-
skipið hafi „komið fyrir nokkrum dögum, og hafði að færa formála frá Jóni,
sem eg hefi borið undir Jón Sigurðsson, og hann ásamt mér álitið ótæk-
an; hann er hinn fyrri í öngu bættr“.43 Maurer stingur þá upp á því að þeir
segi Jóni að formáli hans hafi komið of seint og biður Guðbrand að skrifa
stutta athugasemd, nokkurs konar afsökun, þar sem komi fram að formáli að
safninu muni birtast í næsta bindi þess.44 Guðbrandur sendir hins vegar full-
kominn formála og Maurer svarar að hann sé viss um að Jón Árnason verði
mjög ánægður að sjá safnið sitt prentað með svona góðum formála.45 Það
er áhugavert að sjá að Guðbrandur laug aldrei að Jóni eins og Maurer hafði
stungið upp á heldur skrifaði einfaldlega:
Með formálann sjáið þér, hvað við höfum gjört. Eg vona að þér ekki fyrtist því, eins
og það og er gjört í græskuleysi, og veit enginn nema Jón Sigurðsson og Maurer
neitt um það“.46
Seinna bindi þjóðsagnasafns Jóns Árnasonar kom út 1864, aftur með hjálp
Maurers, og aftur án formála eða eftirmála skrifuðum af safnaranum sjálf-
um. Þegar Maurer sendi Jóni lokaprófarkirnar útskýrði hann að síðustu tvö
bréf frá Jóni hefðu farið eitthvað á flakk í póstinum og ekki borist honum
fyrr en of seint til að hægt væri að prenta eftirmála og lista Jóns yfir sögu-
menn og safnara. Maurer hafði þess vegna sjálfur útbúið listann og skrifað
stuttan eftirmála til að fylgja verkinu úr hlaði.47 Í sama bréfi lýsir Maurer
yfir ánægju sinni með að verkinu skuli nú vera lokið og að hann þurfi ekki
að lesa og leiðrétta fleiri prófarkir, en hann samgleðst einnig Jóni og hrósar