Andvari - 01.01.2019, Page 132

ANDVARI HEIMSMYNDIR, ÖGURSTUNDIR, MANNTAFL 131
að lesendur þekki söguna um amokhlauparann. Þetta er vissulega ein áhrifa-
mesta saga Zweigs. Sögumanninum mætti kannski lýsa sem hálfvelgjuleg-
um meinleysingja, fremur mannfælnum, sem á skipi á leið frá Austurlöndum
til Evrópu hittir lækni er segir honum reynslusögu sína. Zweig beitir semsé
tvöföldum frásagnarramma hér. Innri sögumaðurinn kveðst vera á leið frá
Austur-Indíum, eftir dvöl „í þessari saurugu einveru, í þessu bölvaða landi,
sem sýgur merginn úr beinunum“.20 En hann er að tala um evrópska nýlendu
og jafnt og þétt kemur í ljós að „amokið“ í sögunni er ekki austur-indísk arf-
leifð, heldur „útflutningur“ hins borgaralega vestræna samfélags. Læknirinn
hafði misst tökin heima fyrir áður en hann fór í útlegð sína langt austur í
heimi. Hann er hæfur í sínu starfi og velviljaður en geðið stendur tæpt og
dagfarið er fallvalt ef á það reynir; þessi maður er í senn veiklundaður og
ástríðufullur, sem er hættuleg blanda, og þegar við bætist stolt vanfærrar
konu sem grípur til örþrifaráða, fer allt á versta veg, eins og Ólafur Hansson
nefnir. Það er sem Zweig sé með þá Joseph Conrad og Edgar Allan Poe í
farteskinu ásamt Freud, og úr melódramatík og ógn skapar hann dauðahroll
sem færist frá hinum innri amok-sögumanni yfir í hinn hófstillta tvífara
hans sem við lesendur reiðum okkur á.
Ekki dregur það úr vinsældum Zweigs á Fróni að reglulega berast til
landsins kvikmyndir sem gerðar hafa verið eftir verkum hans. Í janúar 1957
er komin í Austurbæjarbíó önnur mynd eftir fyrrnefndri nóvellu, Angst, og
fær hún heitið Ótti eins og hin fyrri. Leikstjórinn er nú Roberto Rossellini og
Ingrid Bergman er í aðalhlutverkinu. Hugsanlega hefur kvikmyndin þrýst á
að sagan yrði loks þýdd. Hún fékk heitið Angist þegar hún var birt sem fram-
haldssaga í Morgunblaðinu frá 20. til 29. júní 1958, en ekki kemur fram hver
þýðandinn sé. Þessi saga hvílir á fléttu („plotti“) í ríkara mæli en maður á
að venjast hjá Zweig. Góðborgarafrú hefur eignast elskhuga en þetta fram-
hjáhald virðist þó ekki sérlega merkingarríkt; hún hefur komið því þægi-
lega fyrir í vikuskipulagi sínu. Þetta er semsé ekki einæðisást, en „amok“
má hins vegar nota um angistina sem gagntekur konuna þegar önnur kona
grípur hana glóðvolga og tekur að beita hana fjárkúgun. Hún er nú fangi
gjörða sinna og það er sem hún horfi niður í djúpt holrými undir borgaralegu
öryggi sínu og fjölskyldulífi. Lok sögunnar, þegar nýju ljósi er varpað á at-
burðarásina, eru tvíeggjuð svo ekki sé meira sagt. Er heimurinn nú kominn
í lag og hefur konan fundið nýtt jafnvægi, eða hefur gildran bara tekið á sig
nýja mynd?
Morgunblaðið fylgdi þessari sögu fljótlega eftir með þýðingu á einu
skáldsögunni sem Zweig lauk við og birti – að minnsta kosti ef miðað er við
hefðbundinn skilning á skáldsöguhugtakinu. Hún ber heitið Ungeduld des
Herzens og kom út 1939 en þýðing Sverris Haraldssonar, Óþreyja hjartans,
birtist sem framhaldssaga í Morgunblaðinu frá 28. nóvember 1959 til 20.