Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2018, Side 45

47
Fátt af því sem ég vil koma til skila stendur þó og fellur með texta-
fræðilegum rökum ensku orðanna fear og threat, nema að því marki sem
ég aðhyllist enn þá fornlegu hefð að góð fræðileg frásögn hefjist þannig.
Það er atferli ógnarinnar sem ég ætla að einbeita mér að. Svo vill til að
ógnun – leikin, fölsk, viðbrögð við henni – er einn sá þáttur mannlegra
samskipta og atferlis sem gerir það að verkum að samkeppni manna um
takmarkað auðmagn, eins og heiður og völd, er gott söguefni. Hvað veldur
því að þegar einn skelfir annan með hótun þá fær þriðji aðili fiðring, fyllist
hryllingi og rennur kalt vatn milli skinns og hörunds? Ef til vill er ekkert
sem hreyfir eins við hluttekningargáfu hugskots okkar og tilhugsunin um
að geta sjálf verið svo ógnandi (og staðið við það), og í raunhæfari draum-
órum um hversu illa manni myndi farnast ef maður stæði frammi fyrir
ógn. Ég stenst ekki mátið að segja sögu úr æsku minni, þegar ég var eitt-
hvað um sextán ára gamall og sterklegur harðjaxl, hættur í skóla, segir við
mig í partíi: „Miller, ertu að glápa á kærustuna mína?“ Ég (skynjaði hvern-
ig ógnin sem hann hafði skapað með návist sinni einni saman færðist upp
á nýtt stig): „Neibb.“ Hann: „Er hún ekki nógu sæt fyrir þig, eða hvað?“...
Þrjóturinn var sniðugur, það má hann eiga.
En hvað gerist þá ef hótun er tekið fálega − eins og þegar foreldrar hóta
börnunum − þarf maður að standa við hótunina, þótt hún sé innantóm og
allir vita að þetta var „bara“ hótun? Á að grípa til nýrra röksemda? Þá er
eins gott að hafa úrræði til taks svo að næstu hótun verði tekið alvarlega.
Látum þetta duga sem almennan inngang að nokkrum þáttum við-
fangsefnisins áður en einstök dæmi verða rakin. Þegar ógn var tekin inn
í leikjafræðina sást mönnum yfir mikla sögu um hve djúpur skilningur
var fyrir hendi á ógn í fornöld og á miðöldum, fólk lék sér að henni, hún
var viðfangsefni bestu sagna tímabilsins. Það hafði ógnina á valdi sínu og
varði, sérstaklega þeir sem tóku þátt í refskákinni þar sem allt var lagt undir
fyrir heiður og völd, drjúgum hluta af tíma sínum í að rækta eigin ógnar-
yfirburði eða grafa undan ógnaryfirburðum „vina“ sinna. Höfnum því nú
þegar að ekkert sé ógnandi annað en grimmilegt útlit og fantaskapur, þótt
það sé málinu einnig viðkomandi. Teikn um ógnina eru einnig á lofti þar
sem sýndur er höfðingskapur, í gáfulegum samræðum og skemmtilegu
spjalli, eins og var vani hins miskunnarlausa Robert af Bellême.19
19 William of Malmesbury, Gesta Regum Anglorum, ritstj. R.A.B. Mynors, Oxford:
Clarendon Press, 1998.
HAFT Í HóTUNUM