Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2018, Blaðsíða 99

102
eftir Dostojevskí, Porfirí Petrovits, sem var á mælikvarða síns tíma nútíma­
legur og kaldrifjaður rannsakandi sem beitir sálfræðilegri innsýn sinni til
að góma morðingjann. Eiríkur er fremur veikgeðja en samviskusamur lög­
fræðingur sem vill gera sitt besta. Hann telur sig vera þjón laganna og
sinnir skyldum sínum í samræmi við þröngan skilning á lagabókstafnum.
En eftir því sem á söguna líður verður ljóst að honum eru mislagðar hend­
ur í meðferð sinni á lögunum, enda lætur hann sínar eigin tilfinningar,
trúarsannfæringu og ofmat á óskeikuleika Vaðlaklerks afvegaleiða sig.
Söguþráðurinn
Í sögunni eru þrjár aðalpersónur kynntar til leiks. Eiríkur er hinn nýskip­
aði dómari amtsins sem Vaðlasókn tilheyrir. Prestinum Sören er lýst
sem rosknum og afskiptasömum manni en um leið er hann einstæður
umhyggjusamur faðir dótturinnar Mettu. Þorparinn í sögunni er Marteinn
brúsi sem er auðugasti landeigandinn í sveitinni og þekktur fyrir að mis­
nota sér aðra. Fjórða aðalpersona verksins er yngri bróðir hans, ónytjung­
urinn Níels brúsi sem er um hríð vinnumaður hjá klerki, en bróðir hans
beitir honum einnig fyrir sig í eigin ráðabruggi.
Við upphaf sögunnar er Eiríkur nýkominn að Vöðlum. Hann heimsæk­
ir prestinn og ekki líður á löngu þar til þau Metta fella hugi saman og
skáka til hliðar Marteini sem sjálfur hafði verið vonbiðill prestsdóttur. Hin
eiginlega rás atburða hefst þegar Níels hverfur og Marteinn bróðir hans
tilkynnir um hvarfið. Í hönd fer rannsókn sem leiðir til uppgraftar í garði
prestsins þar sem finnst illa leikið lík klætt í föt af Níelsi. Eiríki, sem yfir­
valdi í amtinu, er skiljanlega brugðið við fundinn, sérstaklega þar sem allur
grunur fellur á prestinn. Skapofsi klerks er á vitorði allra í sókninni enda
hefur hann verið staðinn að því að berja vinnufólk sitt. Trúlofun og vænt­
anlegt brúðkaup Eiríks og Mettu flækir auðvitað málið og verður til þess
að dómarinn velkist í vafa um hvort honum sé stætt á að taka málið að sér.
Hann ákveður þó að lokum að gera það og þar með verður sagan að ýmsu
leyti úttekt á þessari augljóslega slæmu ákvörðun.
Málið kemur upp á óheppilegasta tíma í lífi dómarans og stofnar heill
og hamingju hans í hættu. Marteinn brúsi, bróðir vinnumannsins sem
virðist hafa verið myrtur, gefur í skyn að dómarinn hljóti að verða hlut­
drægur. Hins vegar er Eiríkur sannfærður um að hann geti unnið faglega
og tryggt prestinum eins réttláta málsmeðferð og hægt er, hann geti í senn
forðast að draga taum klerks og staðið mannúðlega að málum. Í dagbókum
Karen-MargreThe SiMonSen og DiTlev TaMM