Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2018, Page 104

107
um að hann sé að framfylgja vilja Guðs og kemur því ekki auga á hversu
veik sönnunargögnin eru. Jafnvel þegar rannsóknin fer í handaskolum
efast hann ekki um gildi sönnunargagnanna heldur leitar skjóls í kristileg­
um stílbrögðum. Þegar presturinn er leiddur fram í dómsalinn, hlekkjaður
á höndum og fótum, verður dómaranum til dæmis „hugsað til Lausnarans
á þeirri stundu, sem hermennirnir leiddu hann fyrir Pílatus“.19 Niðurstaðan
í því máli, sem og fullvissan um að úrskurðurinn um sekt sé að lokum í
höndum Guðs, er það eina sem kemst að í huga dómarans og kemur í veg
fyrir að hann geti hugsað rökrétt; hann lætur eins og presturinn sé þegar
fordæmdur og ekki sé í mannlegu valdi að bjarga honum. Þegar unn­
usta hans, dóttir prestsins, spyr dómarann hver niðurstaðan verði svarar
hann: „vægasti dómur, stafaður af konungum himins og jarðar, er að líf
komi fyrir líf“. Þegar Metta heyrir þau orð fellur hún á kné og mótmælir
réttilega: „Ætlið þér að myrða föður minn?“20
Þótt dómarinn hafi á réttu að standa um að refsing fyrir morð á þess­
um tíma hafi verið dauðadómur gefur notkun Mettu á orðinu „myrða“
til kynna að Eiríkur sé ekki aðeins handbendi laganna heldur meðsekur í
drápi. Hún vísar þannig ómeðvitað til þess nútímaskilnings að dauðarefs­
ing sé að einhverju leyti hliðstæða morðs. Frá sjónarhóli lesenda felst í
orðum Mettu kaldhæðin forspá: Unnusti hennar mun í rauninni fremja
‚morð‘ þar sem presturinn er saklaus af glæpnum sem hann er sakaður um
að hafa framið. Að orðin ‚vægasti dómur‘ séu notuð um hörðustu refsingu
laganna hljómar kaldhæðnislega í eyrum lesandans og þau hljóta að hljóma
enn hryllilegar í eyrum dóttur hins dauðadæmda.
Blicher var sjálfur prestur svo það er ekki úr vegi að velta fyrir sér
hlutverki trúarbragðanna í sögunni og hvernig túlka megi þátt þeirra í
þessu öfugsnúna réttlæti. Fórnarlambið er kristinn prestur en jafnframt
er Eiríki dómara lýst sem manni siðferðilegra heilinda, heilinda sem eru
sett í samband við kristna trú. Jafnhliða er Eiríkur hlutdrægur rannsak­
andi sem misnotar valdið sem hann þiggur frá almættinu, trúin hefur
afvegaleitt hann og hann leitar skjóls í trúarlegri orðræðu til þess að
skjóta sér undan ábyrgð sinni í veraldlegum efnum. Hann er að þessu
leyti gjörólíkur rökhyggumanninum Auguste Dupin úr leynilögreglu­
sögum Edgars Allan Poe. Hér verður samt að setja þann stóra fyrirvara
að lesendur Blichers geta aðeins lagt mat á tilfinningar og heilindi dóm­
19 Steen Steensen Blicher, Vaðlaklerkur, bls. 40.
20 Sama rit, bls. 47.
LöG OG BóKMENNTIR Í DöNSKU SAMHENGI