Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2018, Side 160

165
Hjalti Hugason
Seigfljótandi siðaskipti
Viðhorf og staðalmyndir í siðaskiptarannsóknum
Um þessar mundir eru 500 ár liðin frá upphafi siðbótarstarfs Marteins
Lúthers. Af því tilefni eru rannsóknir á siðbótinni sjálfri sem og pólitískum,
félags- og menningarlegum afleiðingum hennar áhugavert og brýnt rann-
sóknarefni á öllum sviðum mann- og/eða hugvísinda hvort sem þau fjalla
um einstaklinga eða samfélög í sögu eða samtíð.
Í byrjun þessa áratugar hleypti Guðfræðistofnun HÍ af stokkunum þver-
fræðilegu rannsóknarverkefni um áhrif siðaskiptanna á íslenska kristni,
samfélag og menningu undir heitinu Siðaskipti í sögu og samtíð (stytt í 2017.
is). Á þeim árum sem liðin eru hafa verið haldnar fjölmargar málstof-
ur og málþing um ýmis viðfangsefni sem tengjast rannsóknum og túlk-
unum á siðbótinni og afleiðingum hennar í bráð og lengd.1 Þá var á síð-
astliðnu hausti gefið út safn ritgerða um áhrif Lúthers í víðum skilningi.2
Þrátt fyrir að ljósi hafi þannig verið varpað á ýmis viðfangsefni sem tengj-
ast siðbót, siðaskiptum og siðbreytingu (sjá síðar) verður tæpast sagt að
atburðir á vegum verkefnisins eða ritgerðirnar í safninu séu til þess fallnar
að valda þeim viðhorfsbreytingum í siðaskiptarannsóknum sem vissulega
væru gagnlegar þegar hálf þúsöld er liðin frá þeim atburði sem talinn er
hafa markað upphaf lúthersku siðbótarinnar. Þessari grein er vissulega
ekki ætlað það metnaðargjarna hlutverk. Hér verður aðeins bryddað upp
á nokkrum atriðum sem vert er að hafa í huga á þessu merkisafmæli og
1 Sjá vefsíðu 2017.is, Siðaskipti í sögu og samtíð: Þverfræðilegt rannsóknarverkefni
um áhrif siðaskiptanna á íslenska kristni, samfélag og menningu, 2017.is, sótt 29.
ágúst 2017 af 2017.is.
2 Áhrif Lúthers: Siðaskipti, samfélag og menning í 500 ár, ritstj. Hjalti Hugason, Loftur
Guttormsson og Margrét Eggertsdóttir, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag,
2017.
Ritið 1/2018, bls. 165–197