Læknaneminn - 01.10.1995, Side 33

BLÓÐÞYNNING
getur lengt APTT og því eru þær mælingar
óhentugar til að meta árangur hinnar upphefjandi
meðferðar.
FRÁBENDINGAR FYRIR NOTKUN
HEPARÍNS.
Frábendingar fyrir notkun heparíns má flokka
í algjörar og afstæðar.
AIgiörar. Ef mjög mikil hætta á alvarlegum
blæðingum er til staðar t.d. blæðandi sár í
meltingarfærum. Svæsnir blæðingarsjúkdómar
s.s. mikil dreyrasýki. Slæmur, ómeðhöndlaður
háþrýstingur. Nýleg blæðing innan höfuðkúpu.
Afstceðar. Séu ekki til staðar algjörar
frábendingar þarf að meta vægi frábendinga og
ábendinga þ.e. hvort réttlætanlegt sé að nota
heparín. Til afstæðra frábendinga má t.d. telja
nýlega skurðaðgerð, skerðingu á starfi lifrar eða
nýrna eða fyrri ofnæmissvörun.
LÉTTHEPARÍN753 66.
Sem fyrr sagði þá er heparín samsett úr
misstórum sameindum og er verkan þess á
thrombín sérstaklega háð sameindastærðinni sem
þarf að vera nægileg til að heparín-thrombín-
ATIII-komplex geti myndast. Sameindaþungi
léttheparíns er ekki nægilegur til að þetta geti átt
sér stað og fæst blóðþynnandi verkunin því að
mestu fram með áhrifúm á storkuþátt Xa. Vegna
þess hve lítil áhrif léttheparín hafa á thrombín (og
þar af leiðandi blóðflögur), verða litlar breytingar
á APTT og blæðitíma við notkun á þeim. Því er
ekki hægt að nota APTT við mat á þynningunni.
Léttheparín eru nokkuð mismunandi að
eiginleikum hvað varðar m.a. sameindaþunga,
virkni og skammtastærð og verður því að fara
eftir leiðbeiningum frá framleiðanda við notkun
þeirra. Aðalkostir þeirra eru m.a. lítil áhrif á
blóðflögur (hafa sennilega lægri tíðni blæðinga
sem fylgikvilla), langur helmingunartími (þarf
einungis að gefa einu sinni á dag í sumum
tilfellum) og að ekki þarf að fylgjast sérstaklega
með storkuprófum við notkun þeirra. Auk þess
þolast þau mun betur en óbrotið heparín.
Hámarksblóðþéttni næst innan 2-3 klst. og
helmingunartími er um 4 klst. Aðgengi (bio-
availability) er um 90% (um 20% hjá heparíni)
þegar lyfið er gefið undir húð.
Ekkert sértækt mótefni er til gagnvart verkun
þeirra þó að prótamínsúlfat hafi verið notað með
árangri.
Virkni léttheparína sem segavörn er ótvíræð
og er að minnsta kosti jafngóð og væri
lágskammta heparín notað. Það er jafnvel virkari
vörn eftir bæklunarskurðaðgerðir7. Léttheparín
hafa verið notuð með góðum árangri í blöndum
með díhýdróergótamíni sem segavörn hjá sjúk-
lingum í mikilli hættu á djúpvenusegum. Einnig
hafa léttheparín verið notuð með góðum árangri í
meðferð djúpvenusega jafnvel þó þeir liggi
nærlægt (proximalt)49, og virðast þar jafngóð, ef
ekki betri en heparín, sérstaklega ef með-
ferðarlengdin er meiri en vika.Taka ber fram að
ekki eru notaðir sömu skammtar í fyrirbyggjandi
meðferð eins og í meðferð á djúpvenusegum.
Sumar rannsóknir á léttheparínum benda til þess
að þau hafi einhverja segaleysandi verkun og það
hefur verið sýnt fram á minnkun blóðsega í
djúpum bláæðum eftir meðferð með þeim42,
sértaklega hafi meðferðarlengd verið meiri en
vika. Vegna þess hve fljótt er skipt yfir í p.o.
meðferð þá nýtist þessi eiginleiki ekki sem
skyldi. I nýlegri rannsókn voru niðurstöður 16
saman-burðarrannsókna á virkni léttheparína og
óbrotins heparíns í meðferð á djúpvenusegum
teknar saman42. Þar kom fram tilhneiging til
lækkunar á dánartíðni og endurteknum sega-
myndunum/blóðreki væru léttheparín notuð.
Einnig reyndust þau vera öruggari í notkun ef
litið var á tíðni aukaverkana. Þetta var þó ekki
tölfræðilega marktækt en ætti að hvetja til frekari
rannsókna. Nýleg rannsókn bendir þó til þess að
heparínorsökuð blóðflögufæð ásamt segamynd-
unum sé óalgengari séu léttheparín notuð í stað
óbrotins heparíns63. Samantekið eru léttheparín
því mun þægilegri í notkun og þurfa ekki
sérstakra storkuprófa við.
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.
25