Læknaneminn - 01.10.1995, Page 98

100 ARUM EFTIR PASTEUR
100 ARUM EFTIR PASTEUR
FRÆÐIGREIN í ÖRRI ÞRÓUN
Karl G. Kristinsson
Þótt smitsjúkdómar hafa hrjáð mannkynið allt
frá upphafi, var það ekki fyrr en á 19. öld að
fræðigreinin sýklafræði varð til. Hún varð til með
uppgötvunum frumkvöðla eins og Robert Koch,
Louis Pasteur o.fl. Louis Pasteur lést á 72.
aldursári sínu þann 28. september 1895, og eru
því liðin 100 ár frá andláti hans. Þá liafði hann
átt stóran þátt í mörgum af þekktari upp-
götvunum sýklafræðinnar. Til að heiðra
minningu Pasteur þykir mér tilhlýðilegt að rifja
upp nokkur af afrekunt hans.
Gerilsneyðing er nefnd eftir Pasteur á enskri
tungu, pasteurization, en hún er ein af mikil-
vægustu uppgötvunum hans. Arið 1863 bað
Napoleon III hann að aðstoða franska vín-
iðnaðinn, en rekstur hans gekk mjög illa vegna
þess að vínin vildu súrna eftir gerjunina. Hann
fann örverurnar sent ollu súrnuninni og eyddi
þeint nteð því að hita vökvann upp í 57°C. I dag
er þessi aðferð útbreidd, m.a. við gerilsneyðingu
á mjólk og mjólkurafurðum, þótt nú sé hitað sé
snögglega í 72°C og kælt aftur. Pasteur og félagar
hans björguðu einnig silkiiðnaðinum í Frakklandi
og Kína. Sjúkdómur í silkiorminum hafði dregið
verulega úr framleiðslunni, en með því að finna
aðferð til að greina sýkta orma og skilja þá frá
ósýktum tókst þeint að vinna bug á sýkingunum.
Við rannsóknir á sýkingum í kjúklingum,
hænsnakóleru, uppgötvaði hann að hægt var að
koma í veg fyrir sýkingarnar með því að sprauta
veikluðum sýklum í þá. Þessar bólusetningar
voru svo notaðar til þess að verjast sjúkdómnum.
Höfundur er dósent í sýklafræði og sérfrœðingur á
sýklafrœðideild Landspítalans.
Pasteur varð þjóðhetja fyrir að hafa bjargað
þremur iðngreinum, en hann varð ekki vinsæll af
kenningu sinni að líf gæti ekki sprottið af engu.
Arið 1881 (fintm árum eftir að Robert Koch
uppgötvaði orsök miltisbrands), hélt Pasteur
áhrifamikla sýningu, þar sem hann sýndi fram á
að með bólusetningu mátti koma í veg fyrir
Myntl 1. Pasteur að bólusetja, hinn níu ára gamla,
Joseph Meister.
88
LÆKNANEMINN 2.tbl. 1995 48. árg.