Læknaneminn - 01.10.1995, Qupperneq 128

ABSTRAKTAR
VÉLSLEÐASLYS
Andri K Karlsson1.
Jón Baldursson2.
'LHÍ. 2Slysadeild Borgarspítalans.
Inngangur: Vélsleöaiökun hefur aukist mikið undanfarin ár.
Þessum vinsælu tækjum fylgir töluverð slysahætta. Ráöist var í aö
kanna tíðni, orsakir og afleiðingar þeirra tilfella er bærust á slysadeild
Borgarspítalans á tímabilinu 1/12 1994 til 1/12 1995 með framsýnni
rannsókn. í þessari greinageró er birt staöa rannsóknarinnar eftir fyrstu
5 mánuðina. Ut frá niðurstöóunum leggjum við mat á hvernig best sé að
hátta forvarnarstarfi í framtíðinni.
Efniviður og aðferðir: I upphafi tímabilsins var útbúió
spurningablað og var leitaó eftir upplýsingum sem að öllujöfnu fást
ekki í sjúkraskýrslum. Beindust þessar spurningar að því aó fá
upplýsingar um aðstæður á slysstað, orsakir slysanna, ástand ökutækis
og slasaða. Tilfellunum var svo fylgt eftir, lesnar sjúkraskýrslur og mat
lagt á afleiðingar slysanna.
Niðurstöður: Á tímabilinu voru skráð 26 vélsleðaslys. 20(77%)
voru karlar og 6 (23%) konur. Meðalaldur slasaðra var 31 ár, sá yngsti
14 ára og sá elsti 57 ára. 22(85%) voru á aldursbilinu 19-40 ára. 1(4%)
slys varð í desember, 6(23%) í janúar, 5(19%) í febrúar, 5 í mars og
9(35%) í apríl. 16(62%) slys áttu sér staö um helgi eöa á öðrum
almennum frídögum. Lögreglu var ekki tilkynnt um slysið í 18(69%)
tilfellum og tilkynnt í 4(15%). 23(89%) af slysunum áttu sér stað í
óbyggð. 1 1(42%) uröu utan vega í jafnlendi, 10(38%) í íjallshlíð.
19(73%) slys urðu viö frítímastarf, leiki á eigin vegum, tveir(8%) voru
feróamenn í skipulagðri ferð, tveir voru við vinnu, tveir voru að keppa í
motorcross og í einu tilviki var um að ræóa björgunarsveitarstarf.
22(85%) voru með hjálm, 16(62%) voru meó snjógleraugu. 21(81%) af
slysunum áttu sær stað í björtu, 3(12%) í Ijósaskiptum og 2 í myrkri.
Hjá 18(69%) var annað hvort léttskýjað eða heiðskýrt og þungbúið hjá
5(19%). 17(65%) höfðu meira en eins árs reynslu af notkun vélsleöa.
12(46%) voru á hraðanum 20-60 km/klst, 8(31%) voru undir 20
km/klst, 5 voru á yfir 60 km/klst og þar af einn yfir 100 km/klst.
Algengasta ástæöa slyss var vegna mistaka slasaða eða gáleysis (65%).
18(69%) voru staðkunnugir. I einu tilfelli viöurkenndi slasaði neyslu
áfengis, 19(73%) svöruöu neitandi spurningu um áfengisneyslu og í
engu tilfelli voru skráö einkenni um slíka neyslu. 23(88%) voru
ökumenn sleöans og 3( 12%) voru farþegar. í fimm( 19%) tilfellum voru
sjúklingar fluttir með þyrlu á Borgarspítalann, 2 voru fluttir með
sjúkrabíl og 19(73%) komust þangaö án opinberra sjúkraflutninga.
10(38%) slasaöir voru lagðir inn á Borgarspítalann. Tveir sjúklingar
dvöldu á gjörgæslu í 1 dag eftir aógerð, legudagar á almennum deildum
voru 37, mest 13 og minnst 1 dagur. Einn sjúklingur var búinn að vera
á endurhæfingardeild í 26 daga og liggur enn inni. MeðalQöldi áverka
á hvern sjúkling var 1,8. 17(65%) sjúklingar voru með einn áverka
samkvæmt Abbrevated Injury Scale (AIS), 6(23%) voru með 2 áverka,
2 meö fimm áverka og einn meó 8. 13(50%) voru meö maximal AIS
(MAIS)=1, 4(15%) meö MAIS=2 og 9(35%) meö MAIS=3.
Meðalgildi fyrir ISS var 7,6, minnst 1 og mest 75. Flestir áverkarnir
voru á útlimum (47%), þar næst á hrygg (23%) og í þriðja sæti á höfuð,
andlit eöa háls (21%). Af þeim 10 sem lögöust inn, gengust 6 undir
svæfingu. 3(12%) fóru í opnar aógerðir, gerðar voru Ijórar lokaöar
réttingar og framkvæmd ein percutant negling. Tvö banaslys uröu á
tímabilinu og þaö sem kom á Borgarspítalann kemur inn í rannsóknina.
1% allra skráðra vélsleða á landinu voru hluttakendur í þeim
vélsleðaslysum er komu á Borgarspítalann.
Efnisskil: Greinilega kemur fram aö vélsleðaslys eru algeng á
íslandi og mörg þeirra erualvarlegs eðlis. Niöurstöður benda til þess að
oft mætti koma í veg fyrir þessi slys með viðeigandi forvörnum, einkum
fræöslu og leiöbeiningum til vélsleðamanna. Ástæða virðist til aó taka
upp reglulega skráningu vélsleðaslysa við sjúkrahús og
heilsugæslustöðvar, helst sem hluta af samræmdri slysaskráningu.
HORNHIMNUÍGRÆÐSLUR Á ÍSLANDI 1981-1995
Andri Konráósson1.
Friðbert Jónasson2, Einar Stefánsson2.
'LHÍ, 2Augndeild Landakotsspítala.
Inngangur: Hornhimnuígræðslur hafa verið gerðar í heiminum í
yfir 100 ár. Tilgangur þeirra er að bæta sjón, viðhalda lögun
augnkúlunnar eða koma í veg fyrir verki. Þeir sjúkdómar sem helst eru
orsök fyrir hornhimnuígræðslu eru: meöfæddir gallar (t.d. keratoconus),
keratitis, arfgengir og áunnir hrörnunarsjúkdómar, afleiðingar aðgerða
og augnslys. Hornhimnuígræðslur hafa veriö gerðar á íslandi fra 1981.
Tilgangur rannsóknarinnar var aö fara yfir ígræðslurnar sem
gerðar hafa veriö og athuga tíðni ábendinga, sjónbætingu eftir aögerð
o.m.fl.
Efniviður og aðferðir: Farið var yfir sjúkraskrár allra þeirra sem
gengist höfðu undir hornhimnuígræóslur á Landakotsspítala frá upphafi
og skráðir margvíslegir þættir s.s. aldur, kyn, ábcndingar fyrir aögerö,
aðrir augnsjúkdómar, sjónskerpa o.fl. Einnig voru skráðar upplýsingar
um hvaðan gjafahimnan kom, aldur gjafans, tímalengd frá andláti
gjafans o.fl. Beöið var um upplýsingar frá viðkomandi augnlæknum
um sjónskerpu og ástand ígræddu hornhimnunnar 6 og 18 mánuðum
eftir aögerö og við síðustu skoóun, og einnig um líffærahafnanir,
sýkingar og aóra fylgikvilla aögerðanna. Þessar upplýsingar hafa ekki
allar skilað sér og eru niðurstöður fyrir þessa þætti byggðar á útreikningi
fyrir u.þ.b. helming sjúklinganna.
Niðurstöður: Gerðar voru 96 hornhimnuígræðslur á 92 augum í
75 sjúklingum. Af þeim voru 32 karlar (43%) og 43 konur (57%).
Aldur við aðgerö var frá 5 til 94 ára. ígræðslu í annað augað fengu 57
en bæði 18.
Langalgengasta ábendingin var macular corneal dystrophy
(34,4%) en þar á eftir komu pseudophakic bullous keratopathy (13,5%)
og keratoconus (10,4%). Enduraðgerðir (regrafts) voru sex.
í 72 tilfellum voru gjafahornhimnurnar ferskar (68 úr líkum en 4
úr augum fjarlægðum úr lifandi fólki vegna sjúkdóms) en 24 komu frá
Norræna Hornhimnubankanum í Árósum. Fyrir fersku hornhimnurnar
var meðaltími frá andláti þangaö til augað var íjarlægt 2,6 klst og frá
andláti til hornhimnuígræðslu 10,7 klst.
Fyrir aögerð sáu aðeins 4% sjúklinga 6/12 eöa betur á Snellen-
korti meö bestu leiðréttingu og í 60% tilfella var sjónin 6/60 eöa verri.
Hálfu ári eftir aðgerð sáu hins vegar 55% 6/12 eða betur og einu og
hálfu ári eftir aögerö var talan 58%
Efnisskil: Samanburður viö erlendar rannsóknir sýnir að að
ábendingar fyrir hornhimnuígræðslu eru allt aðrar hér en í öðrum
löndum. Þannig kemst langalgengasta ábendingin hér á landi ekki á
blað víðast hvar annars staðar. Þetta endurspeglar þann mun sem er á
algengi macular cornael dystrophy hér og annars staðar. Taliö er aó
algengi sjúkdómsins sé 60 sinnum meira á íslandi en í Bandaríkjunum
og er þaö talið stafa af einangrun Islands, litlu genasafni (gene pool) og
algengi barneigna skyldra.
Aldursdreifingin er athyglisverð, tiltölulega flestir eru í
aldurshópnum 30-39 ára eöa 23 og af þeim eru 17 meó MCD . Þetta
undirstrikar það að þessi sjúkdómur byrjar snemma á lífsleiðinni. Á
aldrinum 60-89 ára eru 42 en þar eru ábendingarnar tjölbreytilegri.
Árangur í formi bætingar á sjónskerpa viröist vera a.m.k.
jafngóður, ef ekki betri en í öörum rannsóknum. í þeim flestum er
hlutfall sjúklinga 6/12 eða betur u.þ.b. 50% og er þá miðað vió bestu
mælingu cftir aögerð en ekki tvo fasta tímapunkta eins og í þessari
rannsókn.
118
LÆKNANEMINN 2. tbl. 1995 48. árg.