Úrval - 01.06.1966, Page 34

32
ÚRVAL
varins. Rannsóknir aí þessu tagi
sýna, að Mið-Atlantshafshryggurinn
heíur mikil áhrif á hringrásina.
Sú kenning hefur verið sett fram
af vísindamönnum, til þess að skýra
skiptingu piantna og dýra milli
heimsálfanna, að neðansjávarhrygg-
urinn sé gömul landbrú, sem hafi
legið á miili álfanna, en síðan sokk-
ið í sjó. Ekki verður sagt, að það
hafi fundizt nokkur landfræðileg
rök sem beinlínis styðji þessa kenn-
ingu.
Flest rökin hníga aftur á móti til
þess, að Mið-Atlantshafshryggurinn
sé fjallgarður í myndun og vexti og
eigi sér rætur og jafnframt einkenn-
ist af þeim hræringum og straum-
um, sem eiga sér stað í jörðinni.
Þær sömu jarðhræringar klufu meg-
iniöndin fyrir órofatíð, en það er
auðséð af lögun strandanna beggja
vegna hafsins, að þær hafa eitt sinn
verið ein heild.
HVAÐ ORSAKAR JARÐSKJÁLFTA ?
Þar er um vaxtarverki að ræða. Jörðin okkar gamla teygir sig og
aflagar jarðlög sin með svo miklum hraða, að þeim gefst ekki tími til
þess að hagræða sér að nýju í ró og næði. Og titringurinn og kippirnir,
sem myndast, þegar jarðlögin brotna og rofna, er jarðskjálfti.
Vísindamenn eru ekki vissir um, hvort jörðin er að stækka og teygja
á klettum og klöppum í skorpu sinni, eða hvort hún er að dragast sam-
an og hrukka jarðlög sin, þaannig að þau líti út eins og þurrkað epla-
hýði. Um hvort sem er að ræða, þá eru a.m.k. margar ástæður fyrir
þrýstingi og hreyfingu klettanna og klappanna, sem valda slíkum
vandræðum.
Kemisk viðbrögð og geisiunarviðbrögð bræða innra efni jarðkúl-
unnar og valda þvi, að þrýstingur vex á klettalögin, sem utar liggja.
En mikilvægasta orsökin kann að vera þyngd jarðefnis, sem hreyf-
ist úr einum stað í annan með beljandi árstraumum. Þetta gerist hægt
og á löngum tíma, en nógur er tíminn, og eftir milljónir ára er saman-
lögð þyngd slíkra efna orðin alveg gífurleg.
Brotin í jarðskorpunni eiga sér stað á veikbyggðum svæðum, sem
kallaðar eru jarðsprungur. Ein hlið klettsins hreyfist fram hjá ann-
arri, á hlið, upp eða þá niður á við, rennur áfram og eftir sprungunni,
þangað til þrýstingnum léttir. Þá leggst kletturinn til hvildar í sinni
nýju stöðu og liggur þannig kyrr, þangað til þrýstingur og þensla
myndast að nýju.
Elliott B. Roberts,
varaframkvœmdastjóri rannsóknamiöstöövar
Bandarísku Jarömcelingastofnunarinnar