Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 24

Atfinna ella uppfinna tað føroyska
Ein smávísindalig ritroynd
Jóan Pauli Joensen
Á jólafundinum í 1888, ið hevur havt so
ómetaliga stóran týdning fyri mentanar- og
tjóðskaparstrev okkara, skuldu fólk „sam-
ráðast um at verja Føroya mál og Føroya
siðir'11. Eitt óvanligt tiltak tá, tí, sum
Jóhannes av Skarði letur onkran siga, tá var
„hetta føroyska ikki uppfunnið"2.
Fundarsamtyktin á jólafundinum í 1888
lynti beinleiðis undir ein mentanarpolitikk.
Fyrst og fremst við at vinna føroyska mál-
inum frama í øllum viðurskiftum. Við frí-
handlinum var ei'n nýggj tíð komin, „tó tað,
ið er farið, tað andar...“3, sum Hans Andrias
Djurhuus sigur. Útróðurin við árabáti fekk
av álvara búskaparligan týdning, nú handil,
ið tók ímóti fiski, var so at siga í hvørji bygd.
Meðan bátsróðurin enn var í hæddini, komu
tær fyrstu sluppirnar. Skjótt kom eisini eitt
annað sótsvart, klinkandi, stinkandi slag4, -
motorbátarnir, ið Hans Andrias Djurhuus
kortini heldur munandi betur um enn
Mikkjal á Ryggi5, men tað er við sluppun-
um, at „teir ungu garparnir vinna sær gull“6.
Jóannes bóndi Patursson royndi sum heilt
ungur eisini at fáa gongd á føroyskan land-
búnað, tá hann kom til Føroya eftir lokna
útbúgving í Noregi í 1884. Hann kom við
nógvum nýggjum amboðum, ið skuldu koma
í staðin fyri tey gomlu einføldu føroysku
amboðini. Hann hevði eisini landbúnaðar-
skúla í Kirkjubø 1892-98. Nógvir komu í
læru hjá honum og tóku við hesum nýggja,
sum eisini hevði við sær, at nógv av teimum
fornu teigalendunum vórðu løgd sløtt, fyri
at nýggj veltinaramboð skuldu kunna nýt-
ast.7 Tað kom eina tíð rættilig gongd á land-
búnaðin, men tá ið sluppfiskiskapurin kom í
hæddina eftir 1. veraldarbardaga, datt áhug-
in fyri landbúnaði burtur hjá teimum flestu,
og teir valdu vaðbeinið fram um hakan. Ikki
fyrr en í teimum ringu 30-árunum fóru teir
at velta aftur.8
Meðan tað fyrr vóru jørð og bøndur, sum
var vondin í samfelagnum, so komu nú ikki
bert keypmenn, men eisini ein rúgva av
øðrum yrkisgreinum nú so við og við at gera
seg galdandi í tí nýggju samfelagsskipanini.9
Eg havi í stuttum roynt at rita upp hesa
broytingartíð, tá ið gomul virði fóru og nýggj
komu í staðin. Sjálvandi vóru broytingar
farnar fram í føroyska samfelagnum, men
tær vóru hendar ógvuliga spakuliga. 011
hugsaðu sjálvandi ikki um hetta, eina minst
tey, sum livdu miðskeiðis í øllum. Men tað
var ein skari, sum gjørdi tað, og tað vóru
fólk, ið vóru burtur og tí sóu alt í einum
Fróðskaparrit 36.-37. bók (1988-89): 28-38