Fróðskaparrit - 01.01.1989, Blaðsíða 26

30
AT FINNA ELLA UPPFINNA TAÐ FØROYSKA
Rasmussen.14 Fyritreytin fyri øllum var
kortini tjóðskaparkenslan sum so við og við
varð til eina tjóðskaparrørslu, sum Hans
Jacob Debes hevur lýst, fram til hon verður
politisk í 1906.15
Gongdin í Føroyum, nú tann gamla ment-
anin tóktist at fara at hvørva, líktist gongdini
aðrastaðini.16 Rættiliga skjótt varð eisini í
Føroyum hugsað um eina føroyska forn-
gripagoymslu. Forngripagoymslan, ið varð
stovnað í 1898, skuldi fáa týdning sum eitt
siðsøguligt minni hjá Føroya fólki. Gripirnir
skuldu harumframt nýtast sum fyrimyndir
hjá fólki, ið fingust við heimavirki. Hetta var
vanligt um somu tíð aðrastaðni í Norður-
londum, har heimavirki fekk ein ávísan
vinnuligan týdning.17 Um somu tíð ferðast
Jákup doktari Jakobsen um landið og savnar
sagnir og ævintýr. I Føringatíðindum ber
beinleiðis til at fylgja við í ferðum hansara
um landið. Hann royndi eins og V.U. Ham-
mershaimb, ið kom við nasjonalromantikki-
num til Føroya, at bjarga pørtum av gamlari
føroyskari mentan, áðrenn hon varð gloymd
í tí nýggja tíðarmeldrinum. Sama áhuga fyri
verkligari eins og andaligari fólkamentan
finna vit eisini í grannalondum okkara.
Leitanin eftir einum samleika í tí farna er
sjóðað saman við listarliga nýskapan í skald-
skapi.
Annaðhvørt tjóðskaparrørsla okkara
byrjaði í Føroyum, sum Petur Martin
Rasmussen vil vera við,18 ella millum føroy-
ingar í Keypmannahavn, so eru yrkjarar
okkara seinast í 19. øld ikki bert millum teir,
sum vóru upphavið til tjóðskaparkenslurnar,
men teir góvu teimum eisini innihald og
skap, ið gjørdi tað møguligt hjá fólki at fata
og nema landið øðrvísi, enn tey høvdu gjørt
fyrr. Ein nýggjur hugsanarháttur sá dagsins
ljós. Sjálvandi vóru Føroyar enn bøur, hagi,
fuglabjørg og hav, sum gav fólki mat í munn-
in, men tær vórðu eisini vorðnar til eina aðra
hugmynd, sum kom at verða felags fyri fólk-
ið alt. Sum amboð fekk „Songbók Føroya
fólks“, ið fyri fyrstu ferð kom út í 1913,
serligan týdning í hesum sambandi. Hana
høvdu fólk við sær á fólkafundir og aðrar
samkomur. Náttúruna, landið og fólkið,
móðurmálið, merkið, hugtøk sum frælsi og
framburð, yrki á sjógvi og landi, ungdóm,
ást, árstíðirnar og mangt annað bar nú alt til
at syngja um á føroyskum máli. Tað føroyska
sum hugtak var vorðið meira ítøkiligt, tað
bar til at samskifta tað manna millum.
Tann staður, har vit eru fødd hevur nógv
at siga fyri okkum og okkara samleika. Tí
hoyrir tað eisini upp í samleikaskapan okk-
ara at niðursjóða heimbygdina í okkurt
ítøkiligt, sum vit kunnu nema, sjálvt um alt
broytist. Her koma bygdarsøgurnar upp í
part.
Jonathan Wylie, ið nú man teljast millum
teir útlendingar, ið kenna frægast til før-
oyska mentan og søgu, hevur gjørt sær hug-
leiðingar um bygdarsøgurar í sambandi við
greining sína av føroyskari samleikagerð.
Hann sigur um hetta:
„and here we find ourselves plunged, like an
anthropologist in the field, into the heart of
Faroese „nationality“ - the traditional
village world as Faroese appreciate it,
through seemingly interminable, disjointed
recitations of apparently pointless anecdotes
about each house and the people who have
lived there since time not-quite-immemo-
rial“.19
Mikkjal Dánjalsson á Ryggi gav „Miðvinga-
søgu“ út í 1940. Hon er tann fyrsta bygd-
arsøgan. Síðani eru fleiri komnar henni á