Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 75

RÆTTARMÁLIÐ f FØROYUM
79
bandsflokkin øðrumegin, sum vil varðveita
danskt mál sum rættarmál, tí annars er ríkis-
felagsskapurin í vanda, og hinar flokkarnar
hinumegin, serliga Sjálvstýrisflokkin, sum
berjast fyri at veita móðurmálinum fulla
viðurkenning eisini sum rættarmáli javn-
bjóðis donskum máli. I 1943 vinnur sjálv-
stýrishugsjónin í rættarmálsspurninginum,
og føroyskt mál fær fulla viðurkenning sum
rættarmál javnbjóðis við danskt mál. Tað
kann tykjast sum eitt slag av speisemi lagn-
unnar, at Sjálvstýrisflokkurin ikki var um-
boðaður á tingi, tá ið hetta stig varð vunnið.
Við heimastýrislógini varð viðvíkjandi mál-
spurninginum yvirhøvur staðfest, at móður-
málið er høvuðsmálið í Føroyum, men at
danskt mál skal lærast væl og virðiliga, og at
danskt mál hevur rætt til at verða nýtt í øll-
um almennum viðurskiftum. Aftan á heima-
stýrislógina tykist tað, sum at mótsetning-
urin millum Sambandsflokkin og hinar
flokkarnar í málspurninginum er horvin ella
í hvussu er kámaður nakað. Gongdin við
viðgerðina av rættargangslógini seinast tyk-
ist í hvussu er at benda á hetta.
At málspurningurin varð loystur á skúla-
og kirkjuøkinum skapti gróðrarlíkindi á
hesum økjum, og tað hevur eisini síðan her
gróð um gangandi fót. Sama kann í hvussu
er bert í avmarkaðan mun sigast um rættar-
málið. Hóast rættargangslógin síðan 1944
hevur veitt fult frælsi til at nýta føroyskt mál
sum rættarmál, er hetta bert hent í avmark-
aðan mun, og er fremsta orsøkin til tess, at
fyritreytirnar ikki hava verið tær somu sum
innan skúlan og kirkjuna. Ta fyrstu tíðina
aftan á 1944 byrjaðu føroyskir advokatar at
skriva stevningar og onnur rættarmálsskjøl
á føroyskum, men varð hetta tey fyrstu árini
bert gjørt í einstøkum førum. So við og við
er hetta gjørt í størri og størri mun, og í dag
verða at kalla allar stevningar og rættar-
málsskjøl frá føroyskum advokatum orðað á
føroyskum máli. Bert tá ið partar ella ad-
vokatar, sum eru við í málinum, eru danir,
verður skrivað á donskum. Munnliga við-
gerðin í rættinum fer í stóran mun fram á
føroyskum máli; men dómar og aðrar av-
gerðir verða enn fyri tað mesta orðað á
donskum máli. Sama er við kunngerðum og
oyðubløðum.
Hóast seinasta broytingin av orðaljóð-
inum í grein 149 í rættargangslógini kanska
løgfrøðiliga sæð neyvan hevur tann stóra
týdningin, er hon tó saman við viðmerking-
unum til lógaruppskotið ein ábending um,
at tað er eitt einmælt ynski frá føroyskari
politiskari síðu, at ræsurnar hjá føroyska
málinum á rættarøkinum gerast rúmligari,
og at hetta ynski er ásannað og viðurkent av
ríkisstýrinum. Spurningurin er so, hvussu
fyritreytirnar fyri at veita føroyska málinum
rúmari ræsur á hesum øki fáast til vegar.