Fróðskaparrit - 01.01.1989, Blaðsíða 81

HVUSSU EIGUR KIRKJUMALIÐ AT VERA?
85
grundin, sum J.H. Schrøter hevði til at týða
til føroyskt. Og so í triðja lagi fyri at seta
Victors hugsjón upp móti øðrum, sum vildu
hava eitt bíbliu- og kirkjumál í einum líkn-
andi búna sum Victor, men av heilt øðrum -
og negativum - grundum: lutvíst av illvilja
ímóti, at føroyskt yvirhøvur skuldi vera
kirkjumál, og skuldi tað endiliga vera tað, so
skuldi málið ikki vera tað, sum hesi fólk
skuldsettu fyri at vera íslendskt, men heldur
leggjast upp at donskum.
Umboðsmenn fyri hesa hugsan havi eg
viðgjørt í sambandi við tað politiska stríðið
um málið og skal tí gera stutt av í hesum
viðfangi.
Gulak Jacobsen13 fór ikki at prædika á
føroyskum fyrr enn mitt í tríatiárunum. Hjá
honum var tað ein kúvending. Fyrra partin
av 1920-árunum var hann hart ímóti, at før-
oyskt skuldi gerast kirkjumál. Hann fór
ógvuliga harðliga fram móti ritualtýðingini
hjá Jákupi Dahl, og tað var ikki bert, tí at
hann ikki vildi hava føroyskt inn í kirkjuna,
men tí at hon málsliga eftir hansara tykki
var ov nógv ávirkað av íslendskum. I staðin
átt Dahl at hava tikið upp eftir norskum-
donskum ritualmáli. Seinni broytti hann
støðu og rósti verkinum hjá Dahl. Hann er
eisini sjálvur upprunaliga Hammershaimbs-
maður í studentadøgunum í Keypmanna-
havn í nítiárunum. Men tíðliga hevur hann
skift kós. Hammershaimb vendi sær stutt fyri
aldaskiftið móti „ultrafærøismen“, og helst
man Gulakur eins og aðrir hava fylgt hesum
skifti. Nøkur ár seinni var Hammershaimb
meira vælsinnaður fyri føroyskum kirkju-
máli. Men tá gjørdist málspurningurin polit-
iskur, og tað kann eisini hava hildið Gulaki
Jacobsen aftur. Persónligu viðurskiftini
millum Gulak Jacobsen og J. Dahl eftir 1918
hava ikki gjørt tað betri. Gulak Jacobsen
hevur sjálvur skrivað „hammershaimbskt“,
sum tað sæst av tí sindrinum, hann hevur
skrivað. Hetta merkir, at tá ið hann skuldi
siga sína hugsan um, hvussu kirkjumálið átti
at vera, hevur nógv annað flotið upp við
borðinum enn hesin spurningur. Niðurstøð-
an má vera tann, at sjálvt um Gulak Jacob-
sen í orrustuni fyrst í 1920-árunum sigur seg
vilja hava eitt norskt-danskt ávirkað kirkju-
mál, so er veruliga sannføring hansara, at
málið eigur at vera „hammershaimbskt“.
Th. Sørensen próstur14 var hart ímóti før-
oyskum kirkjumáli, og eingin endi var á tei-
mum vanlukkum, hann væntaði, um so varð.
Hann minnir mest um Emil Bruun15, sum var
prestur í Føroyum tey fyrstu árini av
tjóðskapartíðini. Sørensen helt, at skuldi
føroyskt vera kirkjumál, skuldi tað vera eitt
føroyskt mál, so sum málið er í veruleika-
num, sum hann tekur til. Tað, hann meinar,
er, at tað dagliga talumálið skal vera bíbliu-
og kirkjumál, og hann skjýtur tí upp at
broyta ritualini hjá Dahl samsvarandi.
Broytingaruppskotini hjá Sørensen minna
um málið í 1937-tíðingini hjá Victori Daniel-
sen. Seinni broytti Sørensen - eins og Gulak
Jacobsen - lutvíst støðu, men ikki fyrr enn
Hjalmar Hammershaimb var komin upp í
ritualsakina.
Olivur Effersøe er ongum líkur uttan sær
sjálvum. Hann hevur sum so mangur annar
eitt íslands-kompleks. Bert eitt hálvdanskt
orð, sum hevur verið brúkt í føroyskum
talumáli, er skift um við eitt eldri føroyskt
orð, sum eisini er til í íslendskum, skal tað
vera íslendskt. Men harafturat sýnir hann
tann ódámliga atburð, sum eingin annar ger,
at hann sum ríkisdagsmaður gongur aftan
fyri bakið á teimum, sum høvdu við málið at
gera. Hann trínur ikki fram alment og sigur
sína hugsan, men skrivar brøv til kirkju-