Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 27

AT FINNA ELLA UPPFINNA TAÐ FØROYSKA
31
baki. Bygdarsøgurnar eiga sín part í sam-
leikagerð okkara. í „Tey byggja land“ eftir
J. Símun Hansen fáa vit upplýsingar um
næstan øll fólk í Norðuroyggjum upp til
1970,20 soleiðis at tað nú er lætt hjá fólki at
finna røtur sínar. Munnu ikki tær royndir,
sum hesi seinastu árini hava verið gjørdar at
greina ættina, ella ættarfundirnir, ið eru
vorðnir vanligir hesi seinnu árini, ikki eisini
hava við samleikaspurningin at gera, um á
ein annan hátt.
Mentanarlig eyðkenni og ímyndir
Eitt serføroyskt eyðkenni var føroyski dans-
urin, sum hóast aldargamal, nú fekk eitt nýtt
innihald, tí hann umboðaði tað føroyska
mótvegis tí útlendska. Økta medvitið gjørdi,
at fólk varnaðust hetta, fyri tey flestu kenda,
fyribrigdi betur, og royndu at fara betur um
dansin. Lív mátti haldast í honum. Sjálvt um
dansurin ikki er hvønndagskostur í dag, so
er tráðurin ongantíð slitnaður. Við dansi-
feløgunum verður alsamt hildið lív í dans-
inum.
Eitt annað, sum var funnið fram úr tí
gamla, eru tey føroysku klæðini. Rasmus á
Háskúlanum sigur í endurminningum sínum,
at tá Jógvan hjá Godtfredi giftist, í 1888, var
Jóannes Patursson, ið var 1. brúðmaður, „í
velakjóla og høgum hatti. Slíkt var óhugs-
andi seinni“21. Gevi gætur, at hetta var sama
árið, sum jólafundurin varð hildin. Tey før-
oysku klæðini vóru sjálvandi til fyri hetta og
høvdu sum alt annað eisini livað sítt sið-
søguliga lív við broytingum og ávirkan av
móta uttanífrá. Tá vóru tey vanligu klæðini,
sum øll gingu í, men nú vóru tey mest sum
uppfunnin av nýggjum og fingu so við og við
týdning sum tjóðskaparligt eyðkenni, í
veitslulag og serliga tignarligum umstøðum.
Mær er sagt frá, at tá danski kongurin vitjaði
Føroyar í 1906, vóru fleiri av teimum, sum
gingu fyri borðum, í føroyskum klæðum, og
tað sigst, at eftir hesa vitjan var tað vanligari
at síggja fólk í føroyskum klæðum, enn tað
hevði verið. Sum við so nógvum, so hevur
áhugin fyri føroysku klæðunum gingið í
bylgjum. 011 høvdu heldur ikki ráð ella
møguleika at fáa sær tey. Áhugin fyri før-
oysku klæðunum er ikki vorðin minni hesi
seinnu árini og er kanska í hæddini í dag.22
Tað sigst, at tað hjá summum føroyingum
er so átrokandi at ásanna sín føroyska sam-
leika, at teir, so skjótt teir koma til Keyp-
mannahavnar, mugu inn á vertshúsið
„Skarv“ at eta føroysk knettir. Matur og
matsiðir er ofta tað, sum hongur fastast uppi
í okkum, og sum er sera týdningamikið í
ásannanini av okkara mentanarliga sam-
leika. Ikki bert serføroyskur matur sum
skerpikjøt, riklingur, „tvøst og spik og seið-
ur“, sum Rasmus Effersøe tekur til,23 hevur
verið, og er enn ein týðandi táttur í føroysk-
um samleika. Men eisini føroyska rullupyls-
an fekk fyri ikki so langari tíð síðani tjóð-
skaparligan týdning í sambandi við, at Atl-
antsflog byrjaði flúgving sína. Ein av mun-
unum millum føroyskan og danskan sam-
leika var rullupylsubitin í mateskjuni, ið
borðreitt varð við umborð. Mamma segði
fyri mær, at einaferð hon stóð og bukaði fisk
í túninum, kom ein kona handanfyri, sum
hevði havt ørindi í Sørvági, framvið. „Neyð-
ardýrið“, læt í henni, „eigur tú ikki annað at
geva børnunum hjá tær“. „Jú“, segði
mamma, „øll lakaíløtini eru full í kjallar-
anum, men eg fór at munga eftir turrum
fiski“. Fyri stuttum segði onkur fyri mær, at
turrur fiskur og spik, sum fyrr var alt annað
enn veitslumatur, av føroyingunum, sum
høvdu verið í Danmark undir krígnum, varð
gjørt til veitslumat, eisini tá teir komu heim