Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 38

42
FØROYSKA MÁLNEVNDIN
í 1942. Svenska málið í Finnlandi er sum
kunnugt í minniluta og stríðist fyri tilveru
síni - fyrr í tíðini var tað harramálið, sum
finskt varð at lúta fyri, so har er viðvent í
holuni. í 1949 varð ein finsk málnevnd sett á
stovn. Finsk málrøkt hevur verið ógvuliga
átøk teirri íslendsku og okkara, við tað at
hon hevur gjørt nógv við at evna til nýggjyrði
úr egnum tilfari í staðin fyri at taka upp
fremmandaorð.
Seinni beyð svenska málnevndin umboð-
um úr Danmørk, Noregi og Finnlandi til
orðaskiftis um málsligt samstarv, og tað varð
úr, at ein norsk málnevnd varð stovnað í
1951, og ein donsk í 1955. í 1972 varð norska
málnevndin umskipað til eitt málráð, Norsk
sprákrád, ið hevur rættiliga stóran myndug-
leika - annars hava málnevndirnar yvir-
høvur lítið og einki vald, eru fyri tað mesta
bert ráðgevandi í málspurningum. íslendsk
málnevnd varð skipað í 1964. Onkur kann
hava hug at undrast á, at íslendsk málnevnd
er so ung í gøtuni, tí mong vilja vera við, at
íslendsk málrøkt hevur verið ógvuliga nógv
miðstýrd; men so hevur ikki verið: alt fólkið
at kalla hevur verið - og er - samsint um ta
sterku málrøktarstevnu, ið íslendingar eru
víða kendir fyri. Uppskot um nýggj orð
koma frá øllum fólkinum, bæði leikum og
lærdum. Longu í 1955 varð stovnað grøn-
lendsk mál- og stavsetingarnevnd, og í 1982,
tá ið Grønland fekk heimastýri, varð hon
gjørd til fasta málnevnd, ið hevur rættiliga
stórt vald. I 1975 komu tvær málnevndir
afturat: Sámiska málnevndin, við umboðum
fyri sámiskt mál í Noregi, Svøríki og Finn-
landi og so Sverigefinska spráknamnden, t.e.
nevnd, ið skal taka sær av at røkja og varð-
veita finska málið í Svøríki - har hava finnar
í stórum tali tikið sær bústað.
Norðurlandaráðið varð stovnað í 1952.
Mentanarnevnd ráðsins tók upp aftur hug-
myndina um at fáa í lag eina samnorður-
lendska málnevnd, men tað varð av ongum í
teirri atløgu. í tí sambandi varð hildin ein
norðurlendskur málfundur í Oslo 1954, og
síðan tá hava umboð fyri norðurlendsku
málnevndirnar hitst til fundar á hvørjum ári
til skiftis í hinum ymsu londunum til at sam-
ráðst um felags málslig áhugaevni.
í 1974 kom á fyrsta sinni innbjóðing til
Fróðskaparsetur Føroya um at senda umboð
á norðurlendskan málfund, sum tað árið
varð hildin í Danmørk. Innbjóðing varð send
øllum málsligum minnilutum („minori-
teter“!) í Norðurlondum til at koma á fundin
at greiða frá viðurskiftum sínum. Vit svar-
aðu, at føroyingar vóru eingin málsligur
minniluti í sínum egna landi, og at vit tóku
ikki av innbjóðingini sum minniluti. Stud.
mag. Kaj Larsen, ið tá las í Keypmannahavn,
varð biðin um at umboða okkum á fundinum
og har siga, so at eingin misfataði tað, at vit
gingu ikki undir at verða skrírdir málsligur
minniluti, og tað gjørdi hann væl og virðiliga.
Røða hansara er til skjals í Sprák í Norden
1975. Sprák í Norden er fitt árbók, sum
norðurlendsku málnevndirnar geva út í
felag. Har verða prentaðir m.o. evni fyri-
lestrar, ið hildnir hava verið á hinum árligu
málfundunum.
Málið um eina felags norðurlendska mál-
nevnd ella samstarvsstovn millum mál-
nevndirnar í Norðurlondum spøkti av og á,
men í 1973 varð álvara úr. Tá varð uppskot
um norðurlendska málnevnd aftur framsett
í Norðurlandaráðnum, og eftir drúgt kann-
ingar- og nevndararbeiði varð at enda
stovnað Nordisk spráksekretariat, sum tað
eitur á skandinaviskum málum. Føroyska
navnið er Málstova Norðurlanda, á ís-
lendskum Norræn málstoð. Hon tók við