Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 46

50
FØROYSKA MÁLNEVNDIN
ur fyri at fáa felagið í lag. Hinir limirnir í
fyrstu nevndini vóru M. A. Jacobsen, Jákup
Dahl, Rikard Long, Símun av Skarði, Thor-
stein Petersen og Líggjas Húsgarð. 14. grein
í lógum felagsins stendur, at nevndin hevur
heimild at seta undirnevndir, sum skulu
starvast hvør í síni yrkisgrein, og á fyrsta
nevndarfundi 7. juni 1933 vórðu ikki færri
enn 9 tílíkar undirnevndir settar. Av tí at
henda skipan hevur enn stóran áhuga, skal
eg nevna nevndirnar, men ikki eru stundir at
siga hvørjir, ið sótu í teimum (hvørjir sigi eg,
tí alt var mannfólk!): Handilsnevnd, sjó-
nevnd, landbúnaðarnevnd, læknanevnd,
løgfrøðinevnd, formulárnevnd, skúlanevnd,
smíðnevnd og maskinunevnd. Ætlanin var,
at hvør nevndin skuldi savna orðatilfar inn-
an tað yrki ella øki, hon bar navn eftir. Tað
sum burturúr kom var Lítil brævabók 1934,
sum formulárnevndin man hava evnað til,
og Yrkisnøvn 1937. Aftur at hesum gav
felagið út Føroya bókmentasøgu eftir Chr.
Matras í 1935 og Føroya floru eftir Rasmus
Rasmussen í 1936. Saman við aðalfundar-
boðum í januar 1941 fingu limirnir fyrsta
prentað ark av danskari-føroyskari orðabók,
ið Tórarinn Evensen hevði greitt til prent-
ingar, men meira kom ikki út, og tað var
stórt spell, tí byrjanin boðaði frá góðum.
Eg bar við í fyrra fyrilestrinum, at tørvur
mundi enn verið á einum málfelag, sum í
mongum førum nógv betur enn málnevndin
kundi virkað til frama fyri rættindum og
sóma móðurmálsins í samfelagnum. Móður-
málslærarafelagið, ið varð stovnað 1981),
hevur longu avrikað nógv til gagn fyri málið
í skúlanum, men hevur eisini latið rødd sína
hoyra uttan fyri virkisøki sítt, sum navnið
sigur til. Ikki mega vit gloyma tann mál-
gróður, ið var millum føroyinga í Keyp-
mannahavn stríðsárini við Búgvanum sum
málgagni. Tað, ið har spratt, rein væl við
seinni heima á landi. Eisini er vert at hava í
huga, at føroyskt varð til sum útvarpsmál í
Keypmannahavn síðst í 40-árunum í send-
ingum í danska útvarpinum. Tað vóru før-
oyskir studentar undir kønu leiðbeining Chr.
Matras, ið her brutu upp úr nýggjum. Máls-
ligi arvurin haðan var fluttur heim, tá ið
Utvarp Føroya varð stovnað í 1957 við Axeli
Tórgarð sum stjóra.
Føroya Fróðskaparfelag, ið varð stovnað í
1952, hevði sum eitt av fremstu endamálum
sínum at menna føroyskt mál til nýtslu í
vísindaligum ritgerðum. Tað endamál varð
framt m.a. við árbók felagsins, Fróðskapar-
ritum. Men eisini málrøktarstarv yvirhøvur
hevði áhuga felagsins, og við tí í huga fekk
tað í lag Málstovn Føroya Fróðskaparfelags
í 1958. Endamálið líktist nógv tí hjá Føroya
Málfelag, m.a. at g /a fólki ráð og leiðbein-
ingar í málspurningum og geva út orðalistar
úr ymsum yrkisgreinum. Størsta takið var at
fáa keypt heim ljóstak av øllum tí stóra
seðlasavninum til føroyska orðabók, sum
Chr. Matras hevði savnað til í mong ár í
starvi sínum í Keypmannahavn. Tá ið Chr.
Matras kom heim at starvast við hitt ný-
stovnaða Fróðskaparsetrið í 1965, hevði
hann upprunasavnið við sær og hitt ljóstikna
savnið fór aftur til Keypmannahavnar. Mál-
stovnurin hevur fingið nógv á skaftið undir
fyristøðu Jóhannesar av Skarði. Umframt
orðabøkur hansara, ta donsku-føroyskt og
ensku-føroysku, eru har gjørdir orðalistar
úr fyrisitingarmáli, náttúrusøgu og alisfrøði.
Felagið fekk eisini í lag 2. útgávu av føroysku
orðabókini og eykabindi til hennara. Eitt
trúfast lið av gevarum, bæði stovnum og
einstaklingum, hevur frá fyrstu tíð staðið
saman um Málstovnin og styðjað hann
peningaliga. í 1980 kom tann broyting í, at