Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 66

70
RÆTTARMÁLIÐ I FØROYUM
stóran áhuga í sambandi við málspurningin
yvirhøvur og sostatt eisini í spurninginum
um rættarmálið. Undir orðaskiftinum segði
prósturin, Jákup Dahl, m.a.: „Henda sak, ið
kemur í dag til umrøðu, er mær kunnugt
komin inn til tingið í fjør, og innihaldið av
henni er í stuttum at biðja tingið fáa í lag, at
okkara mál vinnur betri og víðari ræsur her
í Føroyum. Sakin er send inn á ting av nøkr-
um ungmannafeløgum í Føroyum. Millum
annað er nevnt at geva føroyskum størri ræði
í okkara skúlum, á tingi og sum rættarmál og
endiliga sum kirkjumál...“. Ikki allir ting-
menn tóku væl undir við málinum. Ein
teirra, sum var varin, var sambandstingmað-
urin Jógvan Poulsen, lærari á Strondum.
Hann hevði í síni tíð verið virkin Føringa-
felagsmaður og hevði í verki sýnt vilja til at
taka ítøkilig stig, móðurmálinum til frama.
Jógvan Poulsen segði m.a.: „Et Sprog er som
et levende Væsen og i stadig Udvikling. Vi
ved, at jo mere vi bruger vore Lemmer, des
mere udvikles de og styrkes. Sproget har
den samme Egenskab. Hvor det ikke bruges,
gaar det ikke frem, men tilbage. Vi bruger
Færøsk hver eneste Dag i Marken, Bjergene
og paa Havet. Her har det udviklet sig til
Fuldkommenhed. Vi kan gengive smaa
Nuancer. Men vi har ikke i lang Tid brugt
det paa andre Omraader. Paa disse Om-
raader har man ofte brugt danske Ord med
færøske Bøjninger. I saadanne Spørgsmaal
har jeg været i stor Forlegenhed for at finde
Udtryk paa Færøsk.“
Sum nevnt frammanfyri varð uppskotið
til føroyska rættargangslóg við fyrstu við-
gerð beint í eina trímannanevnd, og nevndin
legði í 1921 fram álit við uppskoti um rættar-
gangslóg fyri Føroyar. Uppskotið var tilevn-
að av amtmanninum og gekk út upp á at
seta í gildi fyri Føroyar donsku rættargangs-
lógina við ávísum nærri tilskilaðum broyt-
ingum. Viðvíkjandi rættarmálinum var eing-
in onnur broyting enn eitt uppískoyti við-
víkjandi váttan av umsetingum, t.e. rættar-
málið í Føroyum skuldi eins og í Danmark
vera danskt. Nevndin skeyt upp at gera
broyting í grein 149 um, at rættarvitni skuldi
vera til hjálpar við yvirhoyring av persónum,
sum tosaðu føroyskt, um viðkomandi vildi
tað, og eisini skuldi dómari, sum dugdi før-
oyskt mál, hava rætt til at nýta tað, tá ið slík
yvirhoyring fór fram. Við viðgerðina í ting-
inum setti Jóannes Patursson fram uppskot
um, at persónar, sum vórðu yvirhoyrdir í
rættinum, skuldu hava loyvi til at nýta antin
danskt ella føroyskt mál, og sama rætt skuldi
dómarin hava. Broytingaruppskotið hjá
Jóannesi Patursson fekk 9 atkvøður og fall,
og uppskotið hjá nevndini varð samtykt við
12 atkvøðum. Vi>. 3. viðgerð um lógarupp-
skotið í síni heild fekk tað bert 9 atkvøður
og fall sostatt.
Árið eftir varð málið tikið upp aftur í
tinginum eftir áheitan frá Edward Mitens.
Tað varð beint í eina serliga 5-mannanevnd,
sum bað amtmannin um at heita á løgmála-
ráðið um at gera uppskot til føroyska rættar-
gangslóg við grundarlagi í tí uppskoti, tingið
hevði samtykt við aðru viðgerð árið fyri.
Nevndin legði fram álit í málinum í 1923.
Viðvfkjandi rættarmálinum skeyt nevndar-
meirilutin upp at seta inn í grein 149 uppí-
skoyti um, at dómari, sum dugdi føroyskt
mál til fulnar, eisini hevði rætt til at nýta tað
við yvirhoyring av persónum, sum tosaðu
føroyskt. Minnilutin (Jóannes Patursson)
skeyt upp at seta inn í grein 149, at rætt-
arvitni skuldi vera til hjálpar við yvirhoyring,
um rætturin helt tað vera neyðugt, og at
persónar, sum vórðu yvirhoyrdir, høvdu rætt
til at nýta antin danskt ella føroyskt mál, og