Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 99

EITT ÍKAST TIL EINA FJØLBROYTTARI MYND
103
hándin eg kendi hana, nú komi eg sjót
at finna teg, eiggiligu Janis.
Her nýtir Súsanna Helena ymiskt tilfar til at
mynda støðu Tóru. Ørindið úr Sjúrðar-
kvæðinum, Brynhildartátti ørindi 266, tulkar
kenslur Tóru, nú hon hevur mist drongin.
Orsøkina til missin finnur hon hjá nornun-
um, sum ikki untu sær hann, og síðani kemur
ein dreymmynd við einum reyðfiski og eini
hond, sum bæði tekur fiskin og hana. Men
hon gevur eini eiggiligari hákelling fiskin fyri
at sleppa undan henni. Reyðfiskurin og
hondin renna saman, og mynda tað, sum
Tóra sjálv skal. Hákellingin er lýst á sama
hátt sum Janus - tá ið Tóra tulkar sjónina,
sigur hon, at hon skjótt kemur „at finna teg,
eiggiligu Janis". Nornirnar og marrumyndir-
nar av reyðfiski og hákelling eru súmbol, ið
vísa til sálarligu støðu Tóru, nú hon bæði
hevur mist drongin og sjálv liggur fyri deyð-
anum.
I hesum leikritsbrotinum nýtir Súsanna
Helena meira kvæða- og sagnatilfar, enn hon
annars gjørdi í skriving síni. Tað kundi bent
á, at hon ætlaði at royna seg á øðrum leiðum,
enn hon var von, men tað sum eftir hana er,
sigur ikki frá meira. Skrivihátturin í hesum
leikritsbroti líkist skriviháttinum hjá R. Eff-
ersøe og øðrum í samtíðini, sum júst nýttu
allar møguligar mýtur.
Støða Súsonnu Helenu Patursson
í mentasøgu okkara
Leiklutur Súsonnu Helenu Patursson í før-
oysku bókmenta- og mentasøgu hevur ikki
fingið nógv ljós á seg. Arni Dahl nevnir avrik
hennara í bókmentasøgu síni,15 men annars
hevur tøgnin valdað. Orsøkin er tann ofta
nevnda, at leikritið er ikki til í heilum líki,
men sera áhugavert er, hví so er. Eftir
Rasmus Effersøe, sum debuteraði sum leik-
ritshøvundur samstundis sum Súsanna He-
lena, er bæði hesin leikur og aðrir varðveittir
- teir eru prentaðir og givnir út. Men av
„Veðurføstum“ eru bert fýra leiklutir og ein
mynd til.
At døma eftir tí, sum er til av leikinum, er
skilligt, at hann snúði seg um tey somu mál,
sum lýst varð fyri í fundarboðunum 2. jóla-
dag 1888: at verja Føroya mál og Føroya
siðir. Leikurin vísti, at tað bar til at verja
málið við at læra seg at skriva tað, og hann
sýndi fram gamlan føroyskan innanhýsissið.
Alt hitt, sum Súsanna Helena tókst við, lá á
somu leið. Hon var við í tiltaki til frama fyri
at sleppa konufólki at vera limir í Føroy-
ingafelag í Keypmannahavn. Hon skrivaði
og gav út konufólkablaðið Oyggjarnar 1905-
08, sum var einasta blað á føroyskum hesi
árini, og sum gjørdi nógv burtur úr at læra
konufólk nýggjar húshaldssiðir. Hesar
greinirnar í blaðnum vórðu seinni savnaðar
og givnar út í tveimum bóklingum Matreglur
fyri hvørt hús (1907) og Frýðka um búgvið
(1912). Men leikritið gáaði eingin um at
varðveita, eins og alt tað í Oyggjunum, ið
ikki var um húshald, varð gloymt. Yvirhøvur
tykist undirtøkan ikki at hava verið nóg
góð.16 Hugsa vit um hvussu almennið var
vorðið í tíðarskeiðinum umleið 1880-1910
so er tíðin merkt av, at partar av tjóðskapar-
rørsluni vórðu savnaðir í Føringafelag, og
har var mangt innanhýsis stríð, m.a. millum
Patursson-brøðurnar og aðrar oddarmenn.
Vit kunnu siga, at Súsanna Helena var
kvinnuligi makin til politiska virksemið hjá
brøðrunum. Jóannes Patursson talaði al-
ment og til mannfólkið um tjóðskaparligt
medvit, hvussu umráðandi var at styrkja
málið og mentanina, hann mælti til tjóð-
skaparligt sjálvsmedvit og stoltleika. Sverre