Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 137

Tær elstu myndirnar av føroyskum plantum
The oldest known illustrations of Faroese plants
Jóhannes Jóhansen
í hesi lítlu grein fari eg at vísa og umrøða tær
elstu myndirnar, sum mær kunnugt eru til av
føroyskum plantum. Tær eru úr danska stór-
verkinum Flora Danica, sum kom út 1761-
1883. Úr kongliga danska bókasavninum
havi eg fingið til vegar tær upprunaligu lit-
myndirnar, sum sýndar eru í hesi grein. Ein-
ans seks tær fyrstu tekningarnar verða um-
røddar; tær eru útkomnar í 1771,1794, 1810
og síðan tríggjar í 1818. Nógv fleiri myndir
av føroyskum plantum eru í hesum bókar-
verki, bæði í 1818 og seinni.
Fyrst skulu nevnast nøkur onnur náttúru-
frøðilig bókarverk, sum eru komin út undan,
samstundis við ella stutt eftir, at útgávan av
Flora Danica var byrjað. Tey eru: Norriges
og omliggende Øers Bescriffuelse eftir
Peder D. Claussøn (1632), Museum Wormi-
anum (1655), Færoæ & Færoa reserata eftir
Lucas Debes (1673), Indberetninger fra en
Reise i Færøe 1781 og 1782 eftir J.C. Svabo,
prentað og útgivið sum bók í 1959 og Forsøg
til en Beskrivelse af Færøerne eftir J. Landt
(1800). Eisini skal verða nevnt, at til er eitt
eldri bókarverk, sum eisini eitur Flora Dan-
ica. Tað verkið kom út í 1648 og nevnist tí
viðhvørt Flora Danica tann eldra. Tað var
læknin og plantufrøðingurin við Keyp-
mannahavnar universitet Simon Paulli
(1603-80), sum gjørdi hetta bókarverkið.
Simon Paullis Flora Danica er vorðin upp-
afturprentað í 1971.
I ongum av hesum nevndu verkum eru
myndir av føroyskum plantum, og eg rokni
við, at tær seks myndirnar, ið her eru vístar,
eru tær elstu, sum til eru í dag.
I 1761 byrjaði útgávan av tí stórfingna
verki, sum fekk navnið Flora Danica, og
hildið varð fram heilt til 1883, sum longu
nevnt. Sostatt vardi útgávuarbeiðið í 122 ár,
og tað skal eisini leggjast aftrat, at Flora
Danica kom út regluliga alla tíðina.
Tað var ein týskur plantufrøðingur, G.C.
Oeder (1728-1791), sum tók stig til at gera
hetta verkið. Oeder varð føddur í Bayern,
hann var sera væl útbúgvin á plantufrøðiliga
og læknavísindaliga økinum. Hann kom til
Danmarkar og gjørdist professari í Keyp-
mannahavn í 1752.
Oeder fór við fullum huga undir arbeiðið
við Flora Danica. Hann gjørdi m.a. eina
stóra ferð til Noregs at savna tilfar. Eisini
fekk hann feðgarnar Michael Rossler (1705-
77) og Martin Rossler (1727-82), sum vóru
ættaðir úr Nurnberg, at flyta til Danmarkar
og tekna og rista plantumyndirnar í kopar.
Fróðskaparrit 36.-37. bók (1988-89): 141-157