Ritsafn Lögrjettu - 01.01.1915, Side 62

6i
árar í bát, eSa láti bátinn þar aö landi
bera sem vill. Menn tala um 5 og 7
áia harSindi, eða jafnvel meira, og aS
svo og svo margar Jmsundir manna
hafi dáiö i þeim úr hungri, þvi a8
kolfellir hafi verið á hverju ári, og
hver veturinn komiS eftir annan
ö'Srum verri. — 1 þessari stuttu rit-
gjörö ætla jeg aö reyna aS sannfæra
menn um, aö sumir annálsritarar voru
óvandir aö heimildum og æriö öfga-
fullir og eins hitt, að hvorki var veör-
áttan í hörðu árunum, nje fjárfellir-
inn og eymd þjóöarinnar svo mikil
eða stórfeld, sem hinir gömlu, fram-
liönu hafa ritað, óbornum til fróöleiks
og viðvörunar. — Jeg tel þetta ekki
óþarft verk, þótt ófullkomnara veröi
en jeg vildi.
A. Veðráttufars- og harðindaöfgar.
1. Ó s a m k v æ m r i t. Löngu áö-
ur en ísland bygðist, var annálsrit-
un almenn í Noröurálfunni víða.
Þeirra verður fyrst vart á íslandi á
13. öld, og hafa líklega borist hingað
meö læröum klerkum. Hinn fyrsti er
ritaður hjer 1280, og upp frá því
fara íslendingar að ársetja helstu viö-
burði sögu Noregs og Islands, eigi þó
‘sem samanhangandi sögu, heldur sem
efni í sögu. Margt er miður rjett í
þeim og þeim ber oft eigi saman.
Veröa mun því að byggja á þeim meö
mestu varúö. Sumir byrja meö Krists
fæðingu. íslendingar tóku þar viö,
sem útl. höf. höföu hætt og hjeldu
þeim áfram. En oft líður langt frá
því einn annáll hættir, þar til tekiö
er aftur á aö halda honum áfram,
og styðjast þá annálsritararnir við
misjafnar heimildir, sögusagnir gam-
alla manna, minni sjálfra þeirra o. s.
frv.
Hinn svonefndi Mið-annáll segir
að veturinn 1404 væri haröur og
snjóasamur. Jón Espólin segir þenn-
an vetur 1405. Vatnsfjaröarannáll
segir að 1405 hafi veturinn verið svo
góður, aö víöa gengu naut úti sjálf-
ala, og að snjóaveturinn- mikli hafa
verjð 1406; sá vetur hafi verið góö-
ur til þorra, en þar eftir haröindi
komiö. Segja fornir rithöfundar, að
þann vetur fjelli svo peningur lands-
manna, aö varla hafi t i u n d i h 1 u t i
kvikfjár lifað eftir á íslandi (falliö
um 90 pct!). —: Hver skyldi hafa
talið ? Menn vissu þá ekkert um pen-
ingsfjölda á landinu, fremur en fólks-
fjöldann, Hjer er um stóröfgar aö
ræöa.
Algengar eru tímatalsvillur, eink-
um hjá Aaustfjarða- og Mið-annál,
Venjulega er skekkjan um tvö ár, og
eru þeir þá á eftir rjettum tíma, en
stundum á undan. Mikill snjóavetur
var 1343. Austfjaröaannáll lætur hann
hafa verið 1339. Flateyjaraunáll tel-
ur mikinn snjóavetur meö frostum
1348, en „Skálholtsannáll himi stutti“
telur þann vetur hafa vdrið 1347.
Vatnsfjarðarannáll kallar veturinn
3423 mjög harðan, en sá vetur er hjá
Mið-annál 1421. — Þetta eru að
eins fá dæmi til þess að sýna hve
mikið má á þeim byggja eingöngu
um veðráttufariö hvert ár.
2. G a m a 11 a m a n 11 a m i n n i.
Vafalaust eru margar veöurfarsfrá-
sagnír rangar, af því rnenn hafa fært
þær i letur löngu síðar en viöburðirn-
ir geröust, og 1)ygt þá mjög á sögu-
sögn elstu manna. lndriöi Einarsson
hefur veitt þessu athygli. Iiann kemst