Morgunblaðið - 26.03.1988, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MARZ 1988
Náttúrufegurð er stórkostleg á Nýja-Sjálandi og landið fjallent. T.h. hæsti tindurinn mt. Cook.
Ingvi Þorsteinsson, deildarstjóri landnýtingardeildar
Rannsóknarstof nunar landbúnaðarins, er nýkominn
úr nokkurra vikna ferð til Nýja-Sjálands, en þangað
fór hann á vegum stofnunarinnar til að kynna sér
nýtingu og meðferð Ný-Sjálendinga á beitilöndum og
aðgerðir í gróðurvernd.
Þar flutti hann einnig erindi um ísland og kynnti
hvernig þessum málum er háttað hér.
í spjalli við Ingva kom fram, að þótt ólíku sé saman
að jafna þá er ótrúlega margt líkt með okkur hér á
íslandi og andfætlingum okkar á Nýja-Sjálandi. Hann
var beðinn að segja lesendum Morgunblaðsins dálítið
nánar frá ferðinni.
Ingvi Þorsteinsson með ný-sjálenskum starfsbræðrum.
Margt sem minnir
áfsland
Nýja-Sjáland er
sennilega eitt af
þeim löndum
sem við íslend-
ingar höfum
haft minnst
menningar- og
efnahagsleg
samskipti við, og er það í rauninni
ekki undarlegt þegar haft er í huga
hve gífurlega langt er á milli þess-
ara landa í tíma og rúmi, jafnvel á
þotuöld. Við höfum þó lengi haft
af því spumir, vitað að landið er
stórkostlegt og að þar væri rekinn
blómlegur landbúnaður," sagði
Ingvi.
„Nýja-Sjáland er um 270 þúsund
ferkílómetrar að stærð, eða tæplega
þrisvar sinnum stærra en ísland.
Það er hins vegar að langmestu
leyti gróið og iandið uppskerumikið
végna hagstæðs loftlags, góðs
ástands gróðurlenda og mikillar
áburðamotkunar. Þar eru um 70
milljónir flár þannig að landið er
eitt hið flárflesta í heiminum. Auk
þess er þar margt nautgripa og
villta hjartardýra.
Ný-Sjálendingar byggja búskap
sinn að miklu leyti á nýtingu beiti-
landa — ræktaðra sem óræktaðra.
Það hefur leitt til þess að þar hafa
komið upp vandamál lík því sem
hér er við að glíma, þ.e.a.s. gróður
og jarðvegseyðing — sem hefur
fylgt í kjölfar óæskilegra breytinga
á gróðurfarinu.
Varla þarf að taka fram að veður-
far á Nýja-Sjálandi er með öðrum
hætti og miklu hagstæðara en hér.
Landið er langt — um 1.600 km
að lengd, en mjótt, og óvíða meira
en 100 km á breidd. Lega landsins
er um það bil á milli 34o og 47o
suðlægrar breiddar — eða á svip-
aðri breiddargráðu og Spánn er
norðlægrar breiddar — en þama er
milt úthafsloftslag.
Það er nánast „óskaveðrátta"
bæði að því er varðar hitastig og
úrkomu og aldrei þarf að hýsa bú-
pening.
Þama er hins vegar margt líkt
og með íslandi. Landið er hálent
með miklum fjallgörðum, þar eru
jöklar, eldfjöll og heitir hverir. Og
þama er margt fleira sem minnir á
Island þótt aðstæður séu ólíkar —
ýmislegt í fari fólksins, sem minnir
á okkur þótt fjarlægðin sé mikil.
Fólkið er gestrisið og alúðlegt, ró-
legt í fasi og virðist ekki haldið
mikilli streitu. Má vera að einhveiju
máli skipti að þeir eru eyþjóð eins
og við. Það er sérstök tilfinning að
vita landfræðileg mörk takmarkast
af _sjó.
íbúamir eru um 3 milljónir. Þar
af um 300.000 maóríar sem eru af
pólínesískum uppruna — komu til
landsins fyrir 1000—1100 árum,
eða um svipað leyti og Island
byggðist. Þá var landið nær óbyggt,
að því menn telja og viði vaxið
milli fjalls og fjöru, svo að við not-
um þá frægu setningu.
Hinn náttúrulegi gróður hafði
verið að þróast þama jafn lengi og
sá gróður sem var á íslandi við
upphaf landnáms, eða í nær 10.000
ár frá lokum síðustu ísaldar. Þá
námu maóríar þar land, en hér nor-
rænir víkingar.
Munurinn var þó sá að maóríar
voru akuiyrkjuþjóð og fluttu ekki
með sér búfé eða grasbíta.
Einu grasbítamir sem fyrir voru
í landinu voru mjög stórir fuglar,
moa-fuglar, á stærð við strúta.
Þeir urðu aðalkjötmeti hinna nýju
landnema og það leiddi til þess að
þeim var útrýmt á fáum öldum.
Talið er að fljótlega eftir að maór-
íar settust þama að á Nýja-Sjálandi
hafi eyðing skóganna hafist, aðal-
lega á þann hátt að þeir voru
brenndir. Maóríamir ruddu land til
akuryrkju á þennan hátt og ef til
vill til að greiðfærara væri um
landið og misstu þá eflaust oft
stjóm á eldinum.
í kjölfar skógeyðingarinnar
fylgdu svo aðrar gróðurbreytingar
eins og hér.
Fyrir 150 árum var farið að flytja
búfé til Nýja-Sjálands, aðallega
sauðfé, og þá upphófst fljótlega
stórfelld búfjárrækt. Um aldamótin
síðustu voru auk þess fluttar inn
margar tegundir hjartardýra til að
auðga dýralífið og þeim fjölgaði
fljótlega gífurlega. Með þessu gekk
enn frekar á skógana.
Áður en varði var farið að sjá á
landinu vegna þess að beitarálagið
varð of mikið. En áfram var haldið
að brenna skóga og kjarr til þess
að fá graslendi. Enn hefur ekki al-
veg verið tekið fyrir skógarbruna í
því skyni að breyta landinu í gras-
lendi en nú þarf að sækja um leyfl
til þess. Nú eru aðeins eftir um 20%
af hinum náttúrulega skógi.“
— „Hvaða tijátegundir voru
þama upphaflega?"
„Þær voru margar og fleiri en
ég kann að nefna. Aðallega var um
lauftré að ræða, s.s. beyki. Ég sá
nokkur stór svæði af tijátegundinni
„podokarpus" sem var að hverfa á
jörðinni en er nú friðuð. Mér var
sagt að trén væru 700—900 ára
gömul.
Fyrir nokkrum áratugum tóku
menn að gera sér ljóst að gróður
og jarðvegseyðing var orðið mjög
alvarlegt vandamál. Uppblástur eða
eyðing af völdum vinda er að vísu
ekki eins algengt fyrirbæri og t.d.
hér, en þar geta komið feykileg
úrfelli svo að jarðvegur beinlínis
skolast burt þar sem tré eru ekki
til að hindra það. Ég upplifði þama
slíkt úrfelli sem stóð í tvo daga og
sá ámar verða dökkbrúnar af leir
og eðju svo augljóst er að vanda-
málið er ekki leyst.
En þrátt fyrir allt er gróður og
jarðvegseyðing orðin miklu minni
en hún var fyrir nokkrum áratug-
um. Eftir 1940 hafa stjómvöld tek-
ið myndarlega á vandanum og var-
ið miklu fé til bættrar landnýtingar
og til gróðurvemdar. Víðtækar að-