Skírnir - 01.01.1881, Qupperneq 5

AUSTRÆNA MÁLIÐ.
5
gekk Gladstone fremstur í fiokki og fleiri Viggaskörungar (Russel
og Brigkt) og tjáði hann fólkjnu ibæði í fundaræðum og í ritlingum
íllræðisverk Tyrkja og grimmdar æSi, og kvaS fyrir slíkt aldri
mundu gert fyr enn þeir yrSu reknir á burt úr Evrópu. Svo
mátti kalla, aS þeir Gladstone rjeSu þau ár mestu á málfundum
Englendinga, þó Dísraeií og Torýmenn hefSi þingfylgiS eSa tögl
og hagidir í málstofunum. Torýmenn sátu viS stjórnina, þar til
er styrjöldinni var iokiS og sáttmálinn var gerSur í Berlín (1878).
J>eir Beaconsfield jarl (Dísraelí) og Salisbury lávarSur lsomu þaSan
meS miklu sigurhrósi, og TorýliSum þótti, aS frægari för enn
þeirra hefSi aldri veriS farin. En þeir Beaconsfield áttu sjer þá
þar hauk f horni sem Bismarck var, því þaS var hann sem stóS
fastast þeirra megin, þegar Rússar urSu aS hrökkva frá sátt-
málakvöSunum í San Stefanó, og þaS var hann sem skaut Austur-
ríki austur á bóginn til aS slagbranda Rússum suSurleiS á
Balkansskaga. Gladstone og hans liSar sátu viS sinn keip og
kváSu afrek hinna mundu reynast rýrari, enn þá var iátiS, þegar
stundir liSu fram. Og þegar undirbúniugsfundirnir tókust undir
kosningarnar nýju á Englandi, dró Gladstone sízt af, og kallaSi
þaS allt verstu óhapparáS, sem Torýstjórnin hefSi gert í «austræna
málinun, og mundi þeim þó fyrir verstu, sem þess ættu helzt aS
aS njóta, en þaS væru kristnu þjóSflokkarnir, sem væru enn
soldáni háSir. J>aS var líka hægt aS sjá, hvaS rjeS í Berlín,
þegar 2—3 milliónir manna urSu keyrSar aptur undir ok Tyrkja.
Bolgarar urSu hjer hlutaSir í þrjá parta: forræSispartinn fyrir
norSan Balkan, partinn hálffrjálsa fyrir sunnan (Rumelíu hina
eystri), og þann hinn þriSja, sem bíSur enn lausnar úr tyrkneska
drómanum. Bolgarar eru fjölmennastir enna slafnesku þjóSflokka
á Balkansskaga — 5 — 6 millíónir — en hjer mátti ekki of mikiS
saman koma, þar sem menn þóttust vita, aS hiS nýja slafneska
þjóBland mundi verBa bráBum soldáni aS ofjarlsríki — og þá í
skjólstæSi Rússa! Hjer kom veilan fram í «austrænamálinu».
Mest þótti riSa á aS hnekkja Rússum aptur, því þar næst aS
reisa upp aptur ríki Tyrkja úr rústum sinum, en hitt látiS skapast,
sem henta vildi og færi eigi f bága viS höfuBatriSin, hvernig
hagir allra hinna kristnu þjóBflokka kæmust á skaplegar stöSvar.