Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1971, Blaðsíða 45

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1971, Blaðsíða 45
ISLANDS VÁBEN 45 t>að styrki þá skoðun að merki Islands sé þá einnig rétt, enda sé yfirleitt bersýni- legt, að höfundur bókarinnar hafi verið mjög vel að sér og fylgzt vel með, t. d. hafi hann vitað, að öxin var komin í norska skjaldarmerkið, en það gerðist ekki fyrr en á dögum Eiriks konungs Magnússonar. Rannsókn höfundarins beinist einkum og sér í lagi að því að kanna, hvaðan hvítu (silfurlitu) og bláu bekkirnir séu komnir i merki Islandskonungs eða jarls hans á íslandi. Hann bendir á að með því að láta koma saman gult (gyllt) skjald- arhöfuðið og hvítan (silfurlitan) efsta bekkinn sé brotin ein af meginreglum skjaidmerkjalistarinnar, þ. e. með þvi að láta málm mæta málmi, gull mæta silfri. Þetta mundi ekki hafa verið gert nema til þess væri einhver knýjandi nauðsyn, °g í þessu tilviki þá sú, að grunnurinn með silfurlitu og bláu bekkjunum sé merki, sem til var fyrir og varð ekki breytt, þótt það væri unnið inn í skjaldarmerki Noregskonungs í hinum nýja eiginleika hans sem konungs yfir Islandi. Og þetta merki, með silfurlitum og bláum bekkjum til skiptis, getur þá naumast annað verið en íslenzkt merki, þ. e. merki Islands áður en það gekk undir konung. Það sem gerzt hefur er þá það, að hið gamla merki Islands er unnið inn i merki Noregs- konungs, þó þannig að um leið er snúið við gylltu og rauðu, gylltur grunnur og rautt Ijón í staðinn fyrir rauðan grunn og gyllt ljón, en í því sambandi eyðir höf- undur allmiklu máli í að sýna fram á, að vel megi vera að norska merkið hafi upphaflega verið rautt ljón á gylltum feldi og þessu hafi ekki verið snúið við fyrr en á dögum Eiríks konungs Magnússonar. I þessum útdrætti skal ekki komið inn á þá röksemdafærslu. Höfundur vitnar til frásagnar Sturlungu að „Hákon konungur fékk Gissuri jarli merki“ árið 1258. Þetta merki hyggur hann að annaðhvort hafi verið aðeins með 12 silfurlitum og bláum bekkjum ellegar eins og merkið er í skjaldarmerkjabók- >nni, og af þeim tveimur möguleikum sé hinn siðari sennilegri, þvi að konungur hljóti að hafa viljað að norska konungsmerkisins sæi einhvern stað í því merki sem hann fékk jarli sinum. Sé nú svo, segir höfundur, að rendurnar í merkinu séu ekki fornt merki Islands, hljóti þær í síðasta lagi að hafa skapazt 1258, ef til vill þá úr gömlum „þjóðlitum" Islands, til þess að tákna Island í því merki, sem fulltrúi konungs hafði til marks »m það vald er hann fór með í hans nafni. Yngra en frá 1258 er þá randamerkið ekki, en líklegra telur höfundur þó, að það sé eldra, eins og þegar er sagt, einkum vegna þess hvernig reglur skjaldmerkjafræðinnar eru brotnar til þess að koma t>vi fyrir. Hugsar hann sér, að hið forna merki íslands kunni að hafa haft 12 silfur- lita og bláa bekki af því að þingin voru upprunalega 12. Ilann bendir á, að enda þótt slíkt merki sé einfalt í sniðum, mæli það alls ekki móti því að það gæti verið skjaldarmerki lands, og nefnir hliðstæð dæmi til sönnunar. Höfundur greinarinnar hefur áður skrifað stutta grein um sama efni, hið forna skjaldarmerki Islands. Norski skjaldmerkjafræðingurinn Hallvard Trætteberg hef- ur gagnrýnt kenninguna, og er grein hans prentuð hér sem Viðauki 2. I greininni hér i Árbók er leitazt við að hrekja þessa gagnrýni og sýna fram á að merki Is- landskonungs (eða jarls hans á Islandi) sé að öllum líkindum rétt í skjaldar- h>erkjabókinni og hafi merkið verið sett saman úr þeim merkjum, sem að ofan greinir. Höfundurinn vill þó láta koma skýrt fram, að í þessu efni verði ekkert sannað, þó að likurnar séu mjög miklar. Til styrktar því að Gissuri kunni að hafa verið fengið merki, þar sem dýr var á röndóttum grunni, minnir hann á að sam- líihamaður hans, Birgir jarl, fékk að því leyti áþekkt merki hjá sænska kóng- >»um (9. mynd), og enn fremur vekur hann athygli á fugli (fálka?) á röndóttum grunni á skjaldarmerki Skjalm Hvide - ættarinnar frá um 1290 í Sóreyjar kirkju (8. mynd).
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.