Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1971, Side 74
GÍSLI GESTSSON
TJARNARKOT OG VEIÐIVÖTN
Á Landmannaafrétti fyrir innan Tungná,1 þar sem heita Öræfi, er
vatnaklasi, sem nú nefnist Veiðivötn, en áður virðist Fiskivötn hafa
verið algengara nafn.2 Vötnin eru í grunnum dal eða slakka, sem
stefnir frá landnorðri til útsuðurs. Suðaustan að honum standa Snjó-
alda og Snjóöldufjallgarður, en að norðvestan er röð stórra og fornra
eldgíga, sem nefnast Vatnaöldur. Dalurinn er opinn í báða enda, snýr
norðausturendi til Vatnajökuls, en þvert fyrir hinn endann rennur
Tungná, og þangað fellur afrennsli Vatnanna um Vatnakvísl vestur
við Vatnaöldur og Snjóölduvatnskvísl austar. Hér er land ákaflega
eldbrunnið, svo að telja má að gígur sé við gíg, og hafa héðan runnið
hin mestu hraun og liggja í sjó fram fyrir strönd Flóa í Árnessýslu.
Gróður er hér lítill, nema næst sjálfum vötnunum, en fjær sverfur
foksandur, sem þar er ofnógur, og sér þar ekki stingandi strá.
Heimildir um Veiðivötn eru litlar framan af. Fiskivötn eru nefnd
í Njálu, en ekki er víst að það séu þau vötn, sem nú eru nefnd Veiði-
vötn. Svipuðu máli gegnir um Islandsuppdrátt Ortelíusar frá 1590,
sem raunar mun vera eftir Guðbrand biskup Þorláksson.3 Þar eru
sýnd fjögur vötn í röð, og rennur á í gegnum þau til suðurstrandar-
innar. Nafn vatnanna er „Fiske-vötn“, og er hugsanlegt að eina heim-
ild Guðbrands um þau hafi verið Brennu-Njálssaga. Sé nú haldið
áfram að athuga landabréf, má segja að þessi mynd Fiskivatna hald-
ist alla 16. og 17. öld og allt til ársins 1721. Þá sýnir Peter Raben á
uppdrætti sínum afrennslislausan vatnaklasa, sem hann nefnir
„Fiske-Vande“. Tungná sést ekki, og enn eru vötnin f jögur sýnd, en nú
heita þau „Herreds-Floed“ og afrennsli þeirra er Kúðafljót. Á upp-
drætti Knoffs frá 1733 eru Veiðivötn sýnd sem svipaður vatnaklasi
og hjá Raben, en hér sést Tungná í fyrsta sinn á uppdrætti Islands.
Hún er látin koma úr „Skaptaa-Jökull“ og renna fyrir sunnan Veiði-
vötn í Þjórsá. „Fiske-vötn“ frá uppdrætti Guðbrands eru loks horfin.