Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.07.1885, Page 135

267
bruna, við efnabreytingar í Kkama dýranna o. s. frv. Efnin
í náttúrunni geta, eins og kunnugt er, verið í þrennu ásig-
komulagi: föst, lagarkennd og í gufulíki. Illa hefir gengið
að þétta lopttegundirnar í andrúmsloptinu, svo að þær yrðu
að legi eða föstum líkama, en það hefir þó tekizt (sbr.
Skírni 1878). Kolasýra breytist í lög, þegar þunginn, sem
á henni liggur, er 36 sinnum loptþunginn, og hitinn er 0°;
eðlisþyngd hénnar er 0,98° í 8° kulda ; rennandi kolasýra
frýs við 4- 70°C. Kolasýran verður aptur að lopti, þegar
farginu léttir af; ef þunginn er snögglega tekmn burt, þá
dregst svo mikill hiti frá því, sem enn er rennandi, að kuld-
inn verður 4- 90°C, og nokkuð af kolasýrunni frýs og vérður
hvítt eins og snjór. Ef Ijósvaki (æther) og rennandi kolasýra er
látin saman, kémur fram ákafur kuldi (4- 100°C) ; ef blanda
þessi er látin í glóandi skál (Leidenfrost's tilraun), helzt hún
og er jafnköld; sé látið kvikasilfur í blönduna, frýs það í harðan
kökk, þrátt fyrir hita skálarinnar. Rennandi kolasýru hafa
menn fundið með sjónaukum í smáholum bergtegunda ; hún
hefir lokazt þar inni, er steinninn var að myndast glóandi,
undir miklu fargi í iðrum jarðar, og haldizt þar óbreytt í
holum steinanna, af því ekkert rúm var til útþenslu. Síð-
an menn fóru að geta þétt kolasýruna, er hún notuð á ýms-
an hátt í iðnaði, og gengur nú kaupurn og sölum. Kun-
heim og Co. í Berlín selja kolasýru í 10 potta járnflöskum
og senda hana víða um lönd. það er gott, að bregða
fyrir sig rennandi kolasýru til ýmissa hluta, og opt mjög
handhægt. þegar kolasýran er rennandi, tekur hún upp
lítið rúm, en hefir geymt í sér stórkostlegt afl, sem nota má
fljótlega; ekki þarf annað en að snúa krana og hleypa henni
úr ílátinu; hún framleiðir, sem fyr er sagt, mikinn kulda,
þegar hún breytist í gufulíki. Fallbyssusmiðurinn nafn-
kunni, Krúpp í Essen, notar rennandi kolasýru á ýmsan
hátt við smíðar sínar, t. d. til þess að ná járnhólkum af
hlaupunum á gömlum fallbyssum; gerir hann hlaupin gló-
andi heit, en kælir þau svo snögglega með kolasýru, svo
hringarnir smokkast af. I Kiel hafa verið gerðar tilraunir