Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1916, Side 13

Arminius Vambéry
13
Ijest upp frá því vera tyrkneskur fræðimaður, og hafði
þegar frá Miklagarði passa sem innfæddur Tyrki, og datt
engum í hug að efast um, að hann væri það. í borgum
Litlu-Asíu var honum alstaðar vel tekið af hinum tyrk-
nesku embættismönnum, en sjálft ferðalagið var í þá
daga mjög örðugt í þeim löndum, eins og það reyndar er
enn. Yfir Armeníu ferðaðist Vambéry með múlasnalest
og hafði alstaðar slæma gistingarstaði með miklum óþrif-
um og óværu, og varð að sofa í reyk og stibbu innan
um nautgripi og annan búsmala, og svo voru samferða-
menn hans mjög óþrifnir og ruddalegir í háttum. Við
slíkan aðbúnað varð hann nú að venja sig, og ekki batn-
aði, þegar austar dró, en smátt og smátt sætti hann sig
við að lifa skrælingjalífi, enda hafði hann ekki átt góðu
að venjast í uppvextinum. Pegar kom austur í hin pers-
nesku lönd, var trúarofstæki almúgans honum oft til ó-
þæginda, því þar býr sú grein Múhamedsmanna, er kall-
ast Schítar, og hata þeir og fyrirlíta Sunníta,1) en undir
þann flokk heyra Tyrkir og Arabar; oft heyrði Vambéry
hrópað á eftir sjer 1 Persíu: »segi sunni«, sunníta-hundur.
Eitt sinn rjeðust ræningjar af Kúrdakyni á lestina, og
x) Skömmu eftir dauða Múhameds urðu deilur og bardagar milli
áhangenda hans; Abubekr, Omar og Othmann komust til valda, en Alí
tengdasonur Múhameds var myrtur. Ahangendur Alís telja hann hinn eina
rjettmæta ríkiserfingja og val hinna fyrstu þriggja kalífa ólöglegt og ógilt;
aðgreiudu þeir sig þá þegar frá öðrum Múhamedsmönnum og hafa síðan
kallað sig Schíta; sýna þeir minningu Alís og sonum hans hina mestu
lotningu, og hjá þeim skapaðist mikil dýrðlingatignun, sem sjerstaklega
er á háu stigi í Persíu. Áhangendur hinna fyrstu kalífa kalla sig Sunníta,
af því þeir trúa á Sunna, munnmæli, stm snemma sköpuðust um Muham
ed á dögum hinna fyrstu kalífa. Munnmæli þessi eru mest innifalin í trú-
bragðasiðum og reglum um breytni manna í daglegu lífi, sem Schítar við-
urkenna ekki, en Sunnítar fylgja ákvæðum þessum eins stranglega eins og
fyrirskipunum sjálfs kóransins. Malik guðfræðingur á 8. öld safnaði þess-
um fyrirmælum í helga bók El-Muwatta (hin rudda braut), sem er skoðuð
sem viðbætir eða framhald kóransins.