Andvari - 01.03.1969, Blaðsíða 32

30
IIALLDÓR IIALLDÓRSSON
ANDVARI
En víkjum nú aftur að skrifum Alexanders:
„Fæstum mun enn ljóst, hversu þessari orðabókarstarfsemi eigi að
haga, en hins munu flestir æskja, að orðabók þessi verði vísindaleg,
samin af fróðum mönnum í íslenzkri tungu og að vér eignumst ís-
lenzka orðabók, er sé þjóð vorri og menningu til sóma.“
Hann bendir á, „hvílíkt jötunstarf er verið að leggja út í, ef orðabók
þessi á að koma að tilætluðum notum“. Til samanburðar tekur bann binar
sögulegu orðabækur, sem kenndar eru við Dahlerup, Murray og Grimm, og
beldur svo áfrarn:
„Orðabókin mun eiga að vera yfir gamla og nýja málið, en væri
ekki réttara að takmarka sviðið nánar og láta orðabókina ná aðeins
yfir nýja málið í líkingu við orðabækur þeirra Grimms og Murrays
og byrja á þeim ritum, er fyrst eru prentuð á íslenzka tungu, en láta
semja um leið sérstaka orðabók yfir miðaldahandritin?"
Síðan bendir bann á, að bægt sé að njóta stuðnings manna víðs vegar um
land til orðtöku og að safna orðum úr sveitamáli. Og enn segir Alexander:
„Orðabókarstyrkinn þyrfti að bækka á næsta þingi og fá sérstakan
mann til að semja orðabók yfir miðaldaíslenzku, en til þess að þessu
yrði öllu komið í framkvæmd, væri æskilegt að kennslumálastjórn
landsins léti undirbúa þetta mál fyrir næsta þing og leitaði álits
nokkurra manna innan og utan báskólans, er semdu álitsgerð og
kæmu fram með tillögur um, bversu undirbúningi og útgáfu orða-
bókarinnar skuli hagað og hversu starfið yrði bagkvæmast leyst af
hendi.“ ísafold 18. jan. 1919.
Nokkrum dögum síðar skrifar Alexander um orðabókina og segir m. a.:
„Sé fornöld og miðöld slept er verksviðið nægilega stórt fyrir því
og svo stórt, að tæplega er bægt að búast við, að við getum leyst
meira af bendi fyrst um sinn . . . Hægasta leiðin út úr þessu orða-
bókarmáli virðist því sú, að skipuð verði nefnd manna, er ákveði alt,
er að orðabókinni lýtur, ráði starfsmenn og hafi stöðugt eftirlit með
vinnunni; sé hún nokkurskonar yfirritnefnd og sitji allan tímann
uns orðabókin er öll komin út.“ Isafold 1. febr. 1919.
Ég þykist nú bafa sýnt, að þegar 1919 er Alexander ljós þörfin á samn-
ingu sögulegrar orðabókar frá uppbafi prentaldar á Islandi og bvernig það
verk ætti að skipuleggja. I öllum meginatriðum náðu bugmyndir bans um