Andvari - 01.03.1969, Blaðsíða 108

106
JAKOB BENEDIKTSSON
ANDVARI
orðum. Eigi að síður var þessi bók merkilegur áfangi í málhreinsunarstarfi, og
útskýringar Konráðs hafa vafalaust orðið mörgum hvatning til að finna orð um
sum þau liugtök sem honurn hafði ekki tekizt að þýða með einu orði.
Benedikt Gröndal vann hjá Konráði við hreinritun á dönsku orðabókinni
undir lokin og hefur lýst því á skemmtilegan hátt. Hann segir þar meðal annars
að hann hafi komið til Konráðs „á hverjum morgni klukkan níu til að skrifa
eftir honum til orðabókarinnar. Handritið var ekki fullgert fyrirfram, heldur jafn-
óðum og prentað var... Nú var Konráð oft fjarska lengi að hugsa sig um og
leita að íslenzkum citötum, hæði í fornritum, en einkum í Cleasbyssafninu, sem
var geymt hjá honum, og tók þetta oft og tíðum langa stund, oft fjórðung
stundar og enda meira, sem ég beið með pennann í hendinni og hafði ekkert
að skrifa; hafði ég því bók við hliðina á mér til að lesa í á meðan (í þetta sinn
var það „Mathilde" eftir Eugéne Sue), og hafði svo lengi gengið, að Konráð
hafði ekki skipt sér af því, með því líka ég var fljótur og góður ritari. En allt í
einu stendur Konráð upp, rífur af sér frakkann og tekur til að skamma mig fyrir
það, að ég sé annað að gera og sinni honum ekki; þannig lét hann dæluna
ganga í hálfa stund eða meir og barði sig allan utan og þjösnaðist um allt gólfið,
en ég sat rólegur og skipti mér ekkert af þessu, og sagði ekki eitt orð; síðan fer
Konráð aftur í frakkann og segir, að nú sé bezt við förum út".11 Síðan segir
Gröndal að þeir hafi farið á veitingahús og lifað dýrðlega í mat og drykk það
sem eftir var dagsins. Rétt mun nú að taka þessa lýsingu ekki alltof bókstaflega,
þó að eitthvað þessu líkt hafi borið við endrum og sinnum. Hitt er vafalaust rétt
að vinnubrögð Konráðs hafa ekki verið þau sömu og nú mundu þykja heppi-
legust við orðabókarstörf, en hvað sem því líður, þá er árangurinn það sem máli
skiptir, og með afrekum sínum á þessu sviði hefur Konráð unnið sér sess meðal
íslenzkra brautryðjenda í orðabókargerð, þó að því hafi síður verið á lofti haldið
en ýmsum öðrum störfum hans.
Þess var áður getið að Jón Þorkelsson, síðar rektor, hefði unnið að því að
búa Lexicon poéticum undir prentun. Eftir að hann kom heim til íslands og
varð kennrri við latínuskólann tók hann til við orðasöfnun, fyrst úr fornu máli,
síðar einnig úr máli síðari alda. En hann fór ekki að dæmi Hallgríms Schevings
að hrúga upp safni án þess að birta neitt, heldur gaf hann út söfn sín smátt og
smátt fyrst í stað í boðsritum latínuskólans. A árunum 1876—85 komu þar út tvö
söfn á þennan hátt, Supplement til islandske ordböger I og II. Þar var einkum
um að ræða viðbætur við þær fornmálsorðabækur sem þá voru út komnar, en
þó með talsverðum viðaukum úr ritum frá 16. og 17. öld. í síðari útgáfunni af
11) Benedikt Gröndal, Dægradvöl (Rvík 1965), 126-27.