Andvari - 01.03.1969, Blaðsíða 168

166
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVAEI
í síðasta þætti bókarinnar, um menningarsókn Þingeyinga á síðasta fjórð-
ungi 19. aldar og skipti þeirra við Benedikt Sveinsson, er allra mest nýjabrum
að finna. Það er ekki vegna þess, að hér sé urn það efni fjallað í fyrsta sinn,
heldur af því að hér koma fram ýms ný sjónarsvið og nýjar athuganir á gömlum
sjónarmiðum, svo að efnið stendur lesendunum í nýju Ijósi. Þetta gerir frásögn-
ina víða heillandi fyrir þá, sem þekkja efnið vel áður. Einmitt þetta efni ætti
ég, sem þetta rita, að þekkja betur en jafnvel nokkur annar, sem ekki hefur miklu
meiri hæfileika til þekkingaröflunar. Þetta segi ég ekki vegna þess fyrst og fremst,
að ég var fæddur, uppalinn og starfandi í þessu umhverfi og andrúmslofti þar
til ég varð fertugur að árum og hef síðan ýmist átt þar heima, dvalið þar sem
gestur eða horft þangað saknandi í 36 ár, heldur hefur einnig annað komið til:
Ég valdi mér þetta efni að kjörsviði, er ég var tvítugur að aldri, og hef tvisvar
beinlínis að því unnið árum saman að gera smíði úr þeim efnivið, sem ég fann
þar. Ég hugðist ungur stofna alþýðlegan skóla, sem væri fyrst og fremst reistur
á þingeyskum menningarerfðum, og naut ég til þess hvatningar frá þeim kennara
mínum, er ég mat mest, Sigurði Nordal. Ég fór tveggja ára námsferð um Norður-
lönd til að kynnast alþýðlegum skólum og alþýðumenningu þar og öðlast sjónar-
mið til að meta menningarerfð mína rétt. Fyrir þá ferð og eftir hana sóttist ég
eftir því, að kynnast þeim mönnum heima í héraði, er komnir voru á efri ár og
ýmist höfðu borið uppi þann menningararf eða báru einkenni hans. Nefni ég
þar til fyrstan Benedikt frá Auðnum, en þar næst rnenn eins og Fjallsbræður,
Jóhannes og Indriða Þorkelssonu, Sigfús Bjarnarson, Þórarin Jónsson á Flalldórs-
stöðum, Sigtrygg Helgason á Hallbjarnarstöðum og Sören Vilhjálm Jónsson, þar
sem ég lagði til hliðar, að hann var illvígur fjandmaður föður míns, en bjó yfir
einstæðum gáfum jafnframt ýmsu því, sem mér fannst þessum menningararfi
háskalegast. Auk þessa lét ég af ásetningi fátt fram hjá mér fara, er fram kom
frá hinum viðurkenndu þingeysku skáldum eða þingeysku hagyrðingum. Ég
réðst líka af þessum sökum í kaupavinnu eitt sumar að Gautlöndum, þar sem
mér þótti hafa verið höfuðstaður þingeyskrar menningarviðleitni og menningar-
arfs. A þessum athugunum mínum af ásetningi gerðum varð að vísu að mestu
tuttugu ára hlé, fyrst vegna erfiðis við skólastarf, síðan við að sjá fyrir stórri
fjölskyldu við mikla fjárhagslega fátækt. Er hlé gafst aftur til að taka þráðinn
upp, leitaði ég fyrst upptakanna að þessari menningarsókn, og eru rit mín, íslenzk
samvinnufélög hundrað ára, Einars saga Ásmundssonar og Ásverjasaga, til vitnis
um þá leit. Eg hef þó aldrei gleymt þvi, hvert upphaflega var kjörsvið mitt, og
eru til vitnis urn það æviágrip um Þorgils gjallanda og föður minn, bæði að vísu
flýtisverk. Til afsökunar litlum afköstum mínum er, að þar til að ég komst á eftir-
laun, þurfti ég að vinna fyrir daglegum þörfum fullan starfsdag við annað og