Andvari - 01.03.1969, Blaðsíða 92

90
KARL KRISTJÁNSSON
ANDVARI
eftir að hann var farinn — öllum varð þaS ósjálfrátt Ijóst, aS hann varS ekki allur
séSur, nema menn litu upp fyrir sig“.
Þetta eru orS merks manns, sem mundi Kristján og dvaldist meS fólki því,
er kynntist honum mest á heimastöSvum hans. Þarna í áSur tilvitnuSum orðum
FriSriks kemur fram sá sannleikur, aS yfirburSamann þarf aS skoSa meS hærri
sjón.
FriSrik telur, aS undir áhrifum áfengis hafi Kristján venjulega verið sérstak-
lega fyndinn og hrífandi, en sagnir herma, aS hann hafi þá þegar um tvítugt
verið orðinn drykkfelldur, og hefir mikilli vínnautn manna á æskustöðvum hans
um baer mundir verið kennt urn.
Þegar Kristján Jónsson er búinn að vera vinnumaður á Flólsfjöllum í fjögur
ár, fer hann til Reykjavíkur til náms. Þá er hann 21 árs og orðinn víða kunnur
vegna ljóðagerðar, allvel fróður í íslenzkum bókmenntum og hefir talsvert kynnt
sér erlenda höfunda, — þýtt ljóð á íslenzku af þrem tungumálum. Er það ein
af mestu furSum í sögu íslenzkrar menningar, að maður, sem húið hafði við
hans lífskjör, skyldi svo ungur geta komizt til svo mikils þroska og andlegra
afreka. Segir sig sjálft, að hann hefir haft til að bera frábærar snilligáfur. En
einnig hlýtur hann að hafa notið menningarlegra áhrifa frá héraði sínu, — haft
skilyrði til að komast yfir bókakost til lesturs, notið aðstöðu til að blanda geði
við þroskaða menn, fengið leiðbeiningar við sjálfsnám og uppörvun til náms.
Sagt er, að Kristján hafi notiS góðs af kynningu við Ólaf Ólafsson á Fjöllum
í Kelduhverfi, sem var 8 árum eldri en hann og bókhneigður tungumálamaður,
er fluttist síðar til Vesturheims. Ennfremur haft sambönd við Erlend Gottskálks-
son, skáld í Garði í Kelduhverfi, Jón Sigurðsson, alþingismann, frænda sinn á
Gautlöndum, Einar Ásmundsson í Nesi, Tryggva Gunnarsson og Lúðvík Schou,
verzlunarstjóra á Flúsavík.
Þessir menn, einhverjir þeirra, ef til vill allir, hafa sennilega hvatt hann til
skólagöngunnar og máske veitt honum annan atbeina til hennar. Víst er, að
hann fór í fylgd með Jóni á Gautlöndum vorið 1863 skyndiferð til Reykjavíkur
og fullréðst þá, að hann legði á skólaveginn. Dvaldist hann í Reykjavík vetur-
inn 1863 til 1864 til undirbúnings því að taka próf inn í Latínuskólann næsta
vor, eins og hann líka gerði.
Helgi Thordersen, biskup, og kona hans, Ragnheiður Stefánsdóttir (Step-
hensens) tóku að sér að fæða hann þennan vetur og styrkja hann til fatakaupa.
En þrír kennarar Latínuskólans veittu honum ókeypis tilsögn undir skólann.
Kristján dvaldist fyrir norðan næsta surnar. Um haustiÖ 1864, á leið í skól-
ann, orti hann á Stóra-Sandi liina ódauðlegu vísu, sem nálega allir lslendingar
munu kunna: „Yfir kaldan eyðisand". Hafði hann misst af samferðamönnum og