Andvari - 01.03.1969, Blaðsíða 27

ANDVARI
ALEXANDER JÓHANNESSON
25
virðist fullmikið að kalla kenningu — því að um helbera tilgátu er að ræða
— er bvorki verri né betri en aðrar skoðanir, sem fram bafa komið um upp-
runa málsins. Sannast sagna veit enginn neitt um upfruna mannlegs máls.
Það varð til í svo órafjarlægri fortíð, að um það er engar beimildir að fá, óg
engar aðferðir hafa fundizt né munu finnast til þess að rannsaka þetta mál.
Hins vegar er þetta mjög kitlandi viðfangsefni, ef til vill vegna þess, að
það er aldrei hægt að sanna né afsanna þær niðurstöður, sem menn komast
að. En það er annað, sem hægt er að gagnrýna höfunda þessara kenninga
fyrir, og það eru þær aðferðir, sem þeir beita til þess að rökstyðja kenningar
smar. Og einmitt að þessu leyti liggur próf. Alexander vel við höggi.
En bver er þá aðferð próf. Alexanders til þess að rökstyðja látæðiskenn-
mguna? Hann hefir fyrir framan sig um 2200 indógermankar rætur. En
bvað er indógermönsk rót? Ef til vill mætti segja, að rótin sé sameiginleg
máleining, sem menn „búa til“ og telja, að orð innan indógermanska mála-
flokksins séu runnin frá. Enginn veit, bvort „rótin“ hefir nokkru sinni verið
Hl, allra sízt bvort bún hefir verið til sem sjálfstætt orð. Rótin er „endur-
gerð", til þess að málvísindamenn geti gert sér betra yfirlit um skyldleika
einstakra orða innan eins máls eða fleiri mála. Oft er sagt, að rótin bafi
bina eða þessa merkingu. En bver er þessi merking? Hún er eins konar sam-
nefnari fyrir merkingar þeirra skyldu orða, sem flokkuð eru undir hverja rót.
Enginn veit, hvort rótin — ef bún hefir þá verið til — hefir haft þessa rnerk-
mgu, og það er meira að segja ólíklegt, að bún bafi baft hana, því að rótum
er yfirleitt „gefin" sértæk merking, en út frá almennri skynsemi er talið lík-
legra, að samtækar (konkret) merkingar séu upprunalegri. Einn gallinn á
vinnuaðferð próf. Alexanders er sá, að hann gerir ráð fyrir indógermönskum
rótum og merlúngum þeirra sem staðreynd.
Annað er það, að samanburður indógermanskra mála virðist ótvírætt
sýna, að frumtunga Indógermana bafi verið mál, sem komið var á liátt þró-
unarstig. Til þessa benda m. a. hinar flóknu beygingar í mörgum indóger-
mönskum málum. Af þessu leiðir aftur, að gera verður ráð fyrir langri þróun
frá upptökum mannlegs máls til indógermanska frummálsins. Niðurstaðan
et' því sú, að indógermanskar rætur geta ekkert sagt okkur um uppruna
mannlegs máls, því að við vitum ekkert, bverjum breytingum málið befir
tekið á þessari leið.