Andvari - 01.01.1980, Blaðsíða 31

ANDVARI
SXORRI STIIRLUSOX OG NORÐMENN
29
nú var hann þó ógagnrýninn í fræðum sínum. Noregs saga hans er að mestu
endursögn á íslendinga sögum og konungasögum, og frásagnir Snorra tekur hann
að mestu gildar. Gerhard Schöning tókst ekki að ljúka verki sínu, eins og ég
nefndi áður, en lesendur hans kynntust þó Hákoni konungi góða eða Hákoni
Aðalsteinsfóstra. Schöning lýsir Hákoni sem miklum fyrirmyndarkonungi, konung-
inum, sem gaf bændum óðul sín aftur, óðulin, sem Haraldur hárfagri hafði tekið
af þeim. Þetta var fegruð mynd af frásögn Snorra, og þessi frásögn fann sterkan
hljómgrunn meðal fólks, þegar óðalsbóndinn var ein meginstoðanna í norskum
stjórnmálum og norskri hugsun og óðalsrétturinn gat orðið undirstaða þjóðfrelsis.
Hákon Aðalsteinsfóstri lifði lengi með norskum skáldum og stjórnmálamönnum
eftir þetta.
Arið 1814 losnaði Noregur úr ríkjasambandi við Danmörku. Þingið á Eiðs-
velli setti nýja stjórnarskrá og Noregur sameinaðist Svíþjóð sem frjálst og full-
valda ríki.
Aður en til þess kom, urðu margir atburðir í stjórnmálum álfunnar, og áhrifa
gætti víða að, þegar stjórnarskráin var sett. En frelsisbarátta Norðmanna á þess-
urn tíma hefði að engu orðið, ef ekki hefði vaknað sterk þjóðernisvitund með
fólki á 18. öld. Það er engum vafa undirorpið, að rnikinn styrk sótti sú vitund
í Heimskringlu Snorra Sturlusonar.
Fulltrúar á þinginu á Eiðsvelli töldu sig hafa tengst að nýju Noregi sagnanna
og tengslin hefðu rofnað, þegar Noregur sameinaðist Danmörku. Þessi skoðun
kemur berlega í ljós í orðum Georgs Sverdrups, forseta þingsins, 17. maí 1814:
„Reist er altsá innen Norges enemerker Norges gamle kongestol, som Adelstener
og Sverrer beklædte, og hvorfra de med visdom og kraft styrte gamle Norge.“
Þetta er sama hugsunin og kemur fram í orðum skáldsins Henriks Werge-
lands nokkrum árum síðar. „Várt Norge og fortidens Norge synes som to avbrutte
halvringe, der passer pá det noyeste sammen.“ Noregur á fyrri tíð er það land,
sem Wergeland kynntist í Heimskringlu Snorra Sturlusonar.
Eftir 1814, þegar verja þurfti sjálfstæði Stórþingsins norska gegn sænska
konungsvaldinu, sóttu menn vörn sína í Heimskringlu. Þar fundu skáld og stjórn-
málamenn ríki með eins konar þingbundinni konungsstjórn, þar sem konungur-
>nn studdist við þjóðina og þjóðin var hinir frjálsu óðalsbændur Noregs.
Árið 1814 og árin þar á eftir var það þýðing Peders Claussönar á Heims-
kringlu, sem lesin var í Noregi. En málið þótti nú smám saman gamaldags. 1830
kom út ný þýðing, sem Jacob Aall hafði gert. Þessi útgáfa barst víða, og margir
urðu til að lesa hana, enda seldist hún í 4000 eintökum.
Árið 1859 kom enn út ný þýðing á Heimskringlu, sem sagnfræðingurinn Peter
Andreas Munch hafði gert, og leysti hún þýðingu Aalls af hólmi. Nú varð les-
endahópurinn enn fjölmennari. Þó varð þessi útgáfa heldur engin þjóðareign. Það
varð Heimskringla fyrst með útgáfunni 1870 á þýðingu Steinars Schjötts, sem var
á nýnorsku, og þó einkum og sér í lagi með útgáfu á þýðingu Gustavs Storms