Andvari - 01.01.1980, Side 32

30
LUDVIG HOLM-OLSEN
ANDVARI
árið 1899, sem var á bókmáli. Árið 1900 voru þessar útgáfur tvær prentaðar í
100.000 eintökum.
Þessi mikli áhugi á sögum Noregskonunga um aldamótin síðustu átti rætur
að rekja til deilnanna, sem leiddu til þess að ríkjasamband Noregs og Svíþjóðar
var leyst upp árið 1905. Á sama hátt og verið hafði árið 1814, sóttu Norðmenn
nú enn styrk í forna sögu sína og þá einkum í Heimskringlu.
Síðar hafa komið út nýjar útgáfur á þýðingu Storms, og þýðingin á nýnorsku
hefur einnig komið í nýjum upplögum. í minningu 800 ára afmælis Snorra Sturlu-
sonar komu út skrautútgáfur af Heimskringlu og öðrum konungasögum, bæði
á bókmáli og nýnorsku. Alls munu þýðingarnar á Heimskringlu hafa verið gefnar
út í 350.000 eintökum síðustu eitt hundrað ár Er það stærra upplag en af nokk-
urri annarri bók um veraldleg efni. Og allt frá því í lok síðustu aldar hafa í lestr-
arbókum barnaskólanna verið kaflar úr Heimskringlu, einkum kaflar úr Ólafs
sögu helga.
Norsk skáld hafa sótt efni til konungasagna frá því um 1770. Einkum var
það algengt um 1814. En stórbrotin skáldverk, sem sóttu efni til sagnanna,
komu fyrst fram milli 1860 og 1870, þegar söguleg leikrit þeirra Björnsons og
Ibsens komu út. Það var Björnson, sem sótti efni sitt til Snorra. Ibsen leitaði til
annarra sagna. Björnson las konungasögur allt frá skólaárum sínum. „Sögurnar
voru fyrsti skemmtilestur minn,“ segir hann á einum stað, „og í mörg ár það eina
sem ég las.“ Hann talaði um Ólaf helga eins og náinn vin sinn. „Góði maður,
ég þekkti hann þó,“ sagði hann. Björnson sótti andagift sína til Heimskringlu
Snorra, þegar hann samdi leikritin um Sigurð Jórsalafara og Sigurð slembi og
langt sögukvæði um Arnljót gellina, sem Snorri er þó ekki margorður um.
Sífellt sækja norsk skáld til miðalda, og enn birtast persónur úr Heimskringlu
í skáldsögum og leikritum eftir norska höfunda.
Norskir myndlistarmenn hafa einnig sótt myndefni til konungasagna. Ég nefni
aðeins teikningar þær sem birtust í útgáfu Gustavs Storms og teiknaðar eru á
árunum eftir 1890. Þar birtist enn sköpunarmáttur Snorra, í myndum eftir
Christian Krohg, Erik Werenskiold, Gerhard Munthe, Halvdan Egedius og raunar
fleiri. Þessar teikningar hafa einnig birst í íslenskri útgáfu af Heimskringlu.
Menn muna því ef til vill eftir mynd Werenskiolds, þar sem skip sigurvegaranna
snúa heim aftur eftir orrustuna við Svoldur og langskipin koma á móti manni
með gínandi trjónur sínar á kyrru kvöldi. Ellegar muna menn eftir hinum sér-
stöku og stílfærðu myndum eftir Gerhard Munthe eða þá mynd Christians
Krohgs af Snorra, sem í rauninni er sjálfsmynd listamannsins.
Jafn merkilegar eða ef til vill merkilegastar af öllu eru myndir Halvdans
Egediusar, sem hann fékk lokið, áður en hann andaðist 22 ára gamall. Það er
hreint undur, hvernig Snorri hefur magnað listgáfu þessa unga manns og hvernig
Egedius með listrænu innsæi sínu fléttar landslag inn í myndefnið á sama hátt