Andvari - 01.01.1980, Síða 37

andvari
SNORRI STURLUSON OG NORÐAIENN
35
hans, en ég held áfram og staldra næst við Hallvard Lie, sem gaf út bókina
Studier i Heimskringlas stil árið 1937.
Einna skýrast kemur hin sjáifstæða listgáfa Snorra í ljós, þegar hann lætur
persónur sínar halda ræður ellegar þær eiga orðastað saman. Lie bendir á, að
Snorri undirbúi og setji á svið samtöl og orðræður og gefi þeim á þann hátt
aukið listrænt gildi, sem aðrir höfundar konungasagna geri ekki. Og með því
að bera saman hina sömu staði í öðrum konungasögum sýnir hann fram á,
hvernig Snorri býr samtölin í sérstakan búning og gefur þeim aukinn styrk og
hvernig hann leiðir saman tvær persónur á leikrænan hátt.
Lie rekur sundur hinar ólíku ræður, sem er að finna í Heimskringlu, og ber
þær saman við ræðurnar í Sverris sögu, sem Snorri hefur tekið sér til fyrirmynd-
ar, og hann sýnir fram á, að ræðurnar í Heimskringlu eru kaldhamraðar og þraut-
hugsaðar, ólíkt því sem er í Sverris sögu. Ræðurnar skírskota til hugsunar og
til skynsemi. Ræður þær í Heimskringlu, sem fluttar eru fyrir orrustur, eru skrif-
borðsræður, sem hefðu ekki getað hvatt nokkurn hermann til dáða í orrustu.
Með ræðum sínum, sem hann semur af mikilli kostgæfni, getur Snorri lýst tíma
cg tíðaranda, tengt atburði sögulegu samhengi sínu og dregið upp svipmikla og
lifandi mynd af persónum sögunnar. I ræðunum getur hann látið aðilja, sem eiga
í stríði, taka til máls, og hann getur látið ólíkar persónur eigast við í samtölum.
A þetta leggur Lie mikla áherslu, enda er hér um að ræða eitt höfuðeinkenni í
persónusköpun Snorra.
Þetta bragð Snorra að tefla saman andstæðum telur Lie einkenna öll verk
Snorra. Að því er virðist, hefur það verið einn af grundvallarþáttunum í hugsana-
ferli hans að tefla saman andstæðum. Auk þess hefur hann haft sterka hneigð
til að sýna, hvað líkt er í andstæðum þeim, sem hann teflir fram, og rekja
jafnframt samhengi þeirra atburða, sem lágu að baki andstæðunum. Hvort
tveggja þetta tengist því, sem Lie nefnir vitræna tilfinningu Snorra fyrir reglu,
sem hafi stuðlað að því að móta frásögn hans, jafnvel í hinum minnstu greinum.
Með því að varpa ljósi á þetta höfuðeinkenni í skáldskap Snorra, þar sem
hann teflir fram andstæðum í frásögn sinni, varpar Lie nýju ljósi á hugmynd þá,
sem Koht hafði verið að velta fyrir sér, að Snorri hefði talið aflgjafann í sögu
Noregs baráttuna milli konungs og höfðingjavalds. Þegar lesandanum finnst, að
lýst sé slíkum flokkadráttum í Heimskringlu, er það ekki vegna þess, að Snorri
hafi verið þeirrar skoðunar, að slíkur flokkadráttur hafi verið undirstaða fram-
vindunnar, að því er Lie telur, heldur á þetta rætur að rekja til þess, að hugsun
Snorra „alltid og allesteds - nærsagt egenrádig - sokte fram et eller annet
motsetningsforhold."
Á þessum stað mætast þeir, sagnfræðingurinn Koht og bókmenntafræðingur-
lnn Lie, þegar þeir velta fyrir sér vandamáli, sem tengist verkum Snorra Sturlu-
sonar, og bókmenntafræðingurinn virðist komast nær hinu rétta.