Andvari - 01.01.1980, Qupperneq 91

MAGNÚS FJALLDAL:
Kenning Lords og Parrys um tilurð
og varðveizlu munnlegs kveðskapar
Inngangur.
í eyrum íslendinga hlýtur hugtakið munnlegur kveðskapur að hljóma dálítið
einkennilega. Við erum því flest vön að líta sömu augum á allt bundið mál, hvort
sem um er að ræða elztu Eddukvæði eða nútímakveðskap. Sú kenning, sem hér
verður reynt að skýra, felur hins vegar í sér skörp skil milli þess kveðskapar sem
undan penna er kominn og hins sem mæltur er af munni fram. Samkvæmt henni
er ekki einungis um tvo mismunandi kveðskaparhætti að ræða, heldur tvo ólíka
heima.
Hugmyndir þeirra Lords og Parrys eru langt frá því að vera nýjar af nálinni.
Þær hafa verið á kreiki síðustu þrjátíu árin meðal þeirra, sem fást við Hómers-
kviður og germönsk fræði, án þess að hafa vakið mikla athygli hjá norrænu-
mönnum hérlendis. Eins og síðar verður nánar rakið, víkur Einar Ólafur Sveins-
son stuttlega að máli þessu í riti sínu um íslenzkar bókmenntir í fornöld (1962),
en urn aðrar athuganir íslenzkra fræðimanna þar að lútandi er mér ókunnugt.
Ekki verður þetta sinnuleysi skýrt með því, að hugmyndir Lords og Parrys komi
íslenzkum miðaldakveðskap lítið við. Þvert á móti hefur umræða um þær bók-
menntir meðal erlendra fræðimanna í vaxandi mæli fallið í farveg kenninga
þeirra tvímenninga.
Tilgangur þessarar greinar er að reifa í mjög stórum dráttum kenningu Lords
og Parrys, en síðar er ætlun mín að rita sérstaklega um tengsl hennar við íslenzk-
ar miðaldabókmenntir og loks fjalla um þá gagnrýni, sem kenning þeirra félaga
hefur sætt.
Aðdragandi kenningar Lords og Parrys.
Upphaf kenningar Lords og Parrys má rekja til athugana þeirra á suðurslaf-
neskum kveðskap á fjórða áratug þessarar aldar. í þeim hluta Júgóslafíu hafði
þrifizt sérkennileg kvæðamenning, sem var ævaforn að yfirbragði. Ritöld var enn
ekki runnin í garð meðal alþýðu manna, og því hafði það vakið undrun, hve
margt var líkt með þessari kvæðagerð og forngrískum kveðskap, einkum kviðum
Hómers.