Andvari - 01.01.1985, Blaðsíða 86

84
GILS GUÐMUNDSSON
ANIJVARI
ar niður, og sama sagan endurtók sig árið 1934. Þá þótti sýnt að tekjurnar
myndu jafnvel enn rýrna, þar sem samþykkt hafði verið afnám áfengis-
banns á sterkum drykkjum.
í árslok 1934 var svo komið, að starfsemi Menningarsjóðs var gersamlega
lömuð sakir fjárskorts. Bókadeildin var alveg komin í þrot, öll útgáfa lá
niðri og safnast haíði veruleg prentsmiðjuskuld. Myndlistardeildin var litlu
betur á vegi stödd. Fest höfðu verið kaup á listaverkum, sem ekki reyndust
peningar lil að borga. Það var helst náttúrufæðideildin, sem losnað hafði
við skuldasöfnun, en minnkandi tekjur drógu að sjálfsögðu úr starfsemi
hennar.
IV
Jónas Jónsson hafði látið af ráðherrastörfum sumarið 1932. SkÖmmu
síðar var hann kosinn formaður Framsóknarflokksins, en hlaut þó ekki sæti
í ríkisstjórn þeirri, sem flokkur hans myndaði með Alþýðuflokknum árið
1934. Hann var hins vegar þá og nokkur næstu árin athafnasamur á Al-
þingi og valdamestur maður í llokki sínum ásamt ráðherrum hans. Var
Jónas haustið 1934 kosinn formaður fjárveitinganefndar og lét þar veru-
lega að sér kveða. Þar beitti hann sér m. a. fyrir því þetta ár að skáldalaun
Halldórs Kiljans Laxness voru hækkuð úr 2500 kr. í 5000 kr. og flutt á 18.
grein fjárlaga. Segir í nefndaráliti fjárveitinganefndar, að meiri hluti
nef ndarinnar telji réttmætt að „Laxness fái rithöfundarlaun tiljafns við hið
aldurhnigna höfuðskáld Einar Benediktsson.“
Eftir harðvítugar deilur var tillagan um hæstu skáldalaun til handa Lax-
ness samþykkt með litlum atkvæðamun.
Meðan Jónas Jónsson var ráðherra hafði liann beitt sér fyrir því, að
Bókadeild Menningarsjóðs tók til útgáfu skáldsögurnar Þú vínviður hreini
og Fuglinn í fjörunni, 1931—32. Þá útgáfusögu segir Halldór Laxness á
Jjessa leið:
Skömmu síðar setti ég saman Sölku Völku, bók sem nú heitir svo,
en áður hét eitthvað annað. Einginn útgefandi, félag, blað eða forlag
vildi líta við svo leiðinlegri bók, santa hvern ég sendi fyrir mig að
mæla með henni við rétta menn. En svo vildi til að ég var um þær
mundir í vinarhúsi hjá Jónasi Jónssyni frá Hriflu og þá var ráðherra
og mikill stjórnmálaskörúngur og kunni ekki að hræðast. Undir hann
heyrði ríkisútgáfan sem ég áðan nefndi og hét Bókaútgáfa Menníng-
arsjóðs, og hríngir nú Jónas á einhverja af þeim köllum og segir þeim
að gefa út Jjessa bók; svo vildi til að nokkrir þeirra voru kunníngjar
mínir. Þetta var í fyrsta sinn sent ég gerði samníng og fékk ritlaun
fyrir bók, hafði þó skrifað að minstakosti 5 bækur áður. (Þjóðhátíðar-
rolla, 1974.)