Andvari - 01.01.1985, Blaðsíða 98

96
GILS GUÐMUNDSSON
ANDVARI
nokkrum sinnum á ári haldinn sameiginlegur fundur Menntamálaráðs og
stjórnar Þjóðvinaíélagsins. Hefði það þótt fyrirsögn tveimur til þremur
árum áður að þeir Halldór og Jónas ættu eftir að sitja í sameiginlegri út-
gáfustjórn Menningarsjóðs og Þjóðvinafélags. Bera gjörðabækur ekki vitni
um annað en að vel hafi í'arið á með þeini á þessum fundum. Eina béikaða
ágreiningsefnið er það, að skoðanir þeirra voru skiptar um starfsetningu á
fornritum þeim, sem Menningarsjóður hugðist gefa út.
VIII
Nokkru eftir að ég hafði verið ráðinn framkvæmdastjóri Menningarsjóðs
og Menntamálaráðs árið 1956, kom Jónas Jónsson í heimsókn og átti við
mig langt og fróðlegt viðtal. Hann var þá kominn yfir sjötugt og fyrir
nokkru hættur beinni þátttöku í þjóðmálum, en skrifaði enn í blöð um
hugðarefni sín, einkum menningarmál og stjórnmál. Auðheyrt var, að Jón-
as hafði lifandi áhuga á þeim stofnunum, sem ég var nýfarinn að starfa við,
enda réttnefndur faðir þeirra og fóstri. Næstu árin hringdi Jónas alloft og
leit inn stöku sinnum. Ekki gerði hann tilraunir til að segja mér fyrir
verkum, en hafði sínar skoðanir á útgáfumálum og varð tíðrætt unt sumt,
sem þar var á döfínni. Oft ræddi hann um útgáfuhugmynd sem honum var
mjög í mun að næði fram að ganga. Hann hafði hrifist af miklu riti urn
menningarsögu veraldar, The Story of Civilization eftir bandaríska sagn-
fræðinginn Wiil Durant. Hvatti hann eindregið til þess að verkið yrði þýtt
og gefið út á íslensku. Sannfærði hann mig og menntamálaráðsmenn um
að hér væri urn álitlega útgáfu að ræða, verkið afbragðsgott og líklegt til
vinsælda. Varð niðurstaðan sú, að Menningarsjóður gaf út Rómverjasögu
og Grikkjasögu Durants, alls fjögur bindi, í frábærri þýðingu Jónasar Krist-
jánssonar. Ekki brást Jónasi Jónssyni glöggskyggni í þessu efni. Bækur
Durants öðluðust miklar vinsældir hér á landi og seldust í stóru upplagi.
Arið 1960 ritaði Jónas Jónsson grein í Andvara um Menntamálaráð og
Menningarsjóð, sem hér hefur verið vitnað til, riljaði upp helstu atriði úr
sögu þeirra stofnana og benti jafnframt á nokkur framtíðarverkefni.
Það mun hafa verið haustið 1966, þegar Jónas Jónsson var kominn yfir
áttrætt, sem hann ræddi síðast við mig í góðu tómi um áhugamál sín, sem
voru mörg, eins og löngum áður. Hann hafði |:>á ýmislegt að segja um
Menningarsjóð, gagnrýndi eitt, bar lof á annað. Fór ekki á milli mála, að
enn bar hann hag þeirrar stofnunar fyrir brjósti. Tel ég ekki ofmælt, að
Menningarsjóður og Menntamálaráð hafi verið meðal þeirra „barna“
Jónasar, sem honum voru hugleikin og hann lét sér annt um til síðustu
stundar.