Andvari - 01.01.1985, Blaðsíða 103

ANDVARI
UM ATHUGUN Á FRAMBURÐI
101
ist koma ýmsum á óvart. Ég held því að það sé ekki úr vegi að víkja nokkr-
um orðum að þessum hlutum áður en lengra er haldið.
Nemendur í íslensku við Háskóla íslands hafa lengi átt þess kost að sækja
námskeið sem gengið hefur undir nafninu Hagnýt málfræði eða eitthvað á
þá leið. Þegar ég var við nám í Háskólanum, kenndi Baldur Jónsson þenn-
an námsþátt, en hann hefur nú um nokkurt skeið verið formaður íslenskr-
ar málnefndar og er mikill áhugamaður um málvöndun eins og kunnugt
er. Einhverju sinni þegar samband málfræði og málvöndunar var til um-
ræðu í tíma í þessari hagnýtu málfræði sem kölluð var, sagði Baldur að
málfræði og málvöndun mætti líkja við grasafræði (eða plöntulíffræði) og
garðrækt. Því færi fjarri að allir góðir grasafræðingar legðu sérstaka stund
á garðrækt og þeir væru sjálfsagt ekki allir góðir garðyrkjumenn, enda við-
fangsefni grasafræðinga auðvitað talsvert annars eðlis en störf garðraskt-
armanna. Eins væri þetta með málfræðinga. Þeir þyrftu ekkert endilega að
fást við málvöndun eða málrækt, enda væri þeim það ekki öllum hent og
viðfangsefni þeirra í eðli sínu býsna ólíkt þeirri iðju. Á það væri hins vegar
að líta að grasafræðingar hefðu auðvitað ýmsa þekkingu sem ætti að geta
nýst þeim við garðyrkjustörf ef þeir legðu þau fyrir sig. Eins væri með mál-
fræðinga sem vildu leggja fyrir sig mályrkju - þekking þeirra á málfræði
ætti að geta orðið þeim til stuðnings.
Ég held að þessi líking Baldurs sé býsna góð og það ntá kannski halda
svolítið lengra áfrarri með hana, þótt líkingar af þessu tagi séu oft varasam-
ar. Það er alkunna að ýmsir merkir íslenskir grasafræðingar hafa unnið
stórvirki í því að rannsaka gróðurfar íslands. Þeir hafa þá safnað upplýs-
ingum um þær tegundir jurta sem hér vaxa, hvar þær er að fínna, lýst ein-
kennum þeirra o. s. frv. Stundum hafa þeir kannski líka látið orð falla um
það í lýsingum sínum að þeim þætti tiltekin planta falleg en önnur ljót en
þeir dómar hafa auðvitað ekki verið fræðilegir. Þessu er svipað farið um
málfræðinga. Þeir rannsaka málið eins og það er eða eins og það var á til-
teknu skeiði og gera grein fyrir niðurstöðum rannsókna sinna. Þeir geta
líka átl það til að segja að tiltekið fyrirbæri í máli þyki þeim fallegt en annað
ljótt en þá eru þeir að lýsa srnekk sínuin en ekki kveða upp fræðilegan úr-
skurð fremur en grasafræðingarnir sem getið var.
Ég býst við að flestum þyki munurinn á starfssviði grasafræðings og garð-
yrkjumanns nokkuð ljós og ekkert við það að athuga þótt grasafræðingar
einbeiti sér ekki allir að leiðbeiningum um garðyrkjustörf. Margir virðast
hins vegar eiga erflðara með að sætta sig við að málfræðingar einbeiti sér
ekki fyrst og fremst að mályrkjustörfum eða málvöndunarefnum. Þetta
stafar m. a. af því hvaða kynni menn hafa fyrst og mest af málfræði í
skólum. Þar kemur málfræði í fyrsta lagi við sögu í kennslu erlendra mála,
þar sem auðvitað er framar öðru verið að þjálfa menn í málnotkun og
'eyna að gera þá betri málnotendur. I öðru lagi kemur málfræði oft við