Skírnir - 01.01.1930, Side 174
168
Alþingi árið 1481.
[Skírnir
mál þetta hafði orðið á dögum Árna biskups Þorláks-
sonar, og þótt harðgerr væri, kosið að fresta ósköpunum í
lengstu lög.
Um efni málsins er það að segja, að það er mjög van~
séð, hvort það hafi verið rétt, sem erkibiskup segir í bréfi
sínu frá 1478, að biskupi hafi í Skálholtsbiskupsdæmi verið
gerður reikningur af hálfkirkjum og veitt gisting þar, þótt
svo sýnist sem Hrafn lögmaður hafi að vísu verið þeirrar
skoðunar. Þetta atriði hefir þá verið gamalt deilumál í
Skálholtsbiskupsdæmi. 1368 lét Oddgeir Skálholtsbiskup 3
presta votta, að þeir viti til þess, að biskupar hafi frá þvi
á dögum Jóns biskups Halldórssonar (1322—39) gist á út-
kirkjum. í 6. lið í skipan Vilkins biskups hins ítalska frá
27. júní 1396 er það og tekið fram, að reiknast skuli tí'
undir af útkirkjum, en með þeim hætti, að auðsjáanlega
hefir verið um það deilt. 1439 lætur Jón officíalis SkáÞ
holtskirkju Jónsson afskrifa skjallega vitnisburðarbréfið um
biskupsgistinguna frá 1368, og bendir það eindregið í sömu
átt. Ekki þekkjast nein ákvæði um þessi atriði úr neinurn
þeim, ekki allfáu, skipunarbréfum biskupa um hálfkirkjur,
sem til eru, nema úr skipunarbréfi Stefáns biskups um hálf'
kirkju á Fellsenda í Dölum frá 1499, en þar segir, að svara
skuli biskupsgistingu eitt sinn á hvers biskups æfi fyrir
áðurnefnda kirkju. Þetta afbrigði bendir eindregið til þess,
að ekki hafi gisting verið látin úti góðfúslega. í dómi, sem
Björn Guðnason nefndi 1504 í málaferlum Narfa nokkurs
Jónssonar við Tumas lögréttumann Jónsson, segir beinlínis,
að dómendur viti engin lög til vera þau, að skyldilega skipi
biskupum gisting og útlausn af hálfkirkjum. Loks virðist dóm'
ur Ögmundar ábóta Pálssonar, siðar biskups, sem þá var
prófastur milli Botnsár og Stapa, frá 2. febrúar 1518 taka af
allan efa um, hvernig íbúar Skálholtsbiskupsdæmis hafi litið á
þessi mál. Þá var Ólafur lögréttumaður í Reykjavík Ásbjarnar-
son dæmdur fyrir tíundarhöld af hálfkirkjunni á Vatnsleysu,
af því að hann hafði greitt tíundirnar til sóknarkirkjunnar
á Kálfatjörn, og bar það fyrir sig, að heima ættu að tak'
ast preststíundir og kirkjutíundir af öllum hálfkirkjum. En