Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1921, Blaðsíða 154

148
Omar Khayyam:
IÐUNN
Stærðfræðisgáfan, er stilti ímyndunaraíl hans, olli þvi,
að stökur hans urðu gagnorðari, kostameiri og stórbrotn-
ari en dæmi eru til með nokkuru öðru persnesku eða
Austurlanda skáldi yflr höfuð. Ef til vill urðu ljóð hans
þess vegna aldrei vinsæl. Einnig Jifði í sál hans hinn forni
þróttur frá þeim tímum, er Persía var ókúguð af erlendri
trú og stjórnarfarslegri ánauð. Að því leyti svipar honum
til Firdusi hins mikla fyrirrennara síns.
Hvað sem um það er, þá varð Omar aldrei vinsæll mcð
þjóð sinni; barst þvi þekking á skáldskap hans lítt út til
annara þjóða, og handritin af kvæðum hans eru bæði fá
og misjöfn. Pað er Englendingurinn Edward Fitzgerald,
sem með þýðingu sinni, er hann uefnir: Rubáiyát of Omar
Khayyám, vekur athygli Vesturlandabúa á ljóðum hans.
Fitzgerald valdi úr þær vísur, er honum likaði, og gerði
heild úr þeim — einskonar hirðingjaljóð um »vín og gleði«;
Forlögin eru alvöld; enginn á ráð á morgundeginum, þess-
vegna er best að njóta á stundinni, sem stendur yíir, enda
þótt hún hverfi óðfluga. — Eins og að ofan er sagt, þá leit
Fitzgerald svo á, að »Ferliendurnar« (ég kalla Rubáiyát fer-
hendur) feli í sér bölsýna efnishyggju-skoðun á mannlíflnu.
Að þær kenni: að alt sé hégómi; hið eina, sem vér menn-
irnir getum gert, sé að eta og drekka og vera glaðir, því
að á morgun deyjum vér, og þá sé öllu lokið fyrir fult og
alt. Níu árum siðar, þegar bókin kom út í annað sinn og
menn höfðu haldið því frara, að í »Ferhendunum« væri
fólgin andlegri merking, kannast hann við, að »það kunni
að vera svo«. í þriðju og fjórðu útgáfunni 1872 og 1879
játar hann, að til séu munnmæli, er geri það sennilegt, að
Omar hafl verið dulspekingur og jafnvel að sumu leyti
helgur maður. Pví geti þeir, sem það vilji, skilið »vínið«
og »skenkjarann« i samræmi við það — þótt hann haldi
sjálfur hinum liókstaflega skilningi. »Omar meinti ekki alt
sem hann sagði, og að minsta kosti:« gortaði meira en
hann drakk««.
Rannsóknir seinni tíma líta svo á, að Omar Fitzgeralds
sé fremur Fitzgerald en Omar, en þótt svo sé ekki og þýð-
ingin sýni dyggilega frummyndina, þá eru innri vitnisburð-
irnir nægir til að fullyrða: að þrátt fyrir það, þótt »Fer~