Eimreiðin - 01.01.1942, Síða 115

e*mreidin
RITSJÁ
95
fjöld“ undirheima er enginn hug-
ai'burður heldur lireinn og klár
'eruleikinn, þó á annari stjörnu sé
a® vísu. En Víti er og verður annað
°S meira en „fysisk“ vansköpun og
'anlíðan. Víti er hið innra með yð-
ar eins og himnariki: andlegt ásig-
l0rnulaS, sem ekki er bundið stund
ne stað, hvorki hér á jörðu eða á
oðrum.
lJannig er ýmislegt í fræðum þess-
U’n, sem vér getum ekki fallizt á að
úllu leyti. En það spillir ekki lestr-
juum. Lærdómur höfundarins, áræði
,ans> hugkvæmni og hæfileiki hans
tU a® riia um hin erfiðustu efni á
auðskildu og ágætu máli gerir bók
’essa eftirsóknarverða eign.
hin gullnu þil
eftir Sigurð Helgason (Víkingsút-
Safa", 11 vk 1941) er saga úr íslenzku
'eitalífi. Aðalpersónurnar eru Ein-
Páll, drykkfelldur ofláti og um-
enningur, og Guðrún, trygglynd,
re klaus, en dálítið grunnhyggin
ng stúlka, sem gengur Einari Páli
l'und og verður úti fyrir hand-
tii— lians. Það er virðingarverð
gtIaun, sem þessi höfundur hefur
r > bæði með þessari sögu og fyrri
^kum sinum, til að lýsa islenzku
ahfi 0g sækja söguefni sín
ugað. f>ag ieynjr s£r ag höf.
sveitalífinu og er þvi allvel
ann
ku;
sö m'UgUr- bangað er ótæmandi
oieUefui að sækja, en hér vantar
°g svo oft herzlumuninn til
eins
be;
al]SS’ að úr verði listaverk. Höf. kann
0 'ef að segja frá svo eftir sé tekið
leið'^I’u nrlagarikar andstæður, sem
ha ^ ^ váveifiegra viðburða, en
un fer troðnar slóðir, sem aðrir —
sumir honum snjallari —
°S beir
j , , iionum snjanan —
áður troðið. Hvenær eignumst
vér frumlegt sveitalífs-sagnaskáld?
Ef til vill tekst þessum höfundi að
verða það. En hann er það ekki enn.
Frá liðnum árum
heitir bók, sem hefur að geyma
endurminningar Jóns Eiríkssonar
frá Högnastöðum, en skráð hefur
skáldkonan Elinborg Lárusdóttir
(útg.: Þorsteinn M. Jónsson, Ak.
1941). Er þetta létt og lipurlega rit-
uð frásögn, eins og skáldkonunnar
var von og vísa. En sagnaritun og
skáldskapur er sitt hvað: Sagnarit-
un verður fyrst og fremst að vera
nákvæm og sannorð, grundvölluð á
þekkingu og gagnrýni sagnaritar-
ans. Hann lælur ritliöfundarlieiður
sinn að veði fyrir réttri frásögn —
gagnvart iesendunum, en skáldsins
lieiður skerðist ekki, þó að verk
lians sé einber liugsmíð án allrar
stoðar í veruleikanum.
Eftir að liafa lesið þessa siðustu
bólt frú Elinborgar verður manni
fyrst fyrir að spyrja, hvort sögumað-
ur sé hér að gera upp hinar og aðrar
gamlar sakir, sem honum finnist nú
i hárri elli, að hafi hnekkt gengi
hans og gæfu í lífinu? Allþungar
ásakanir eru víða i hókinni til sam-
ferðamannanna, og þessir samferða-
menn þá stundum aðeins nefndir
undir rós, svo sem reykvísku kaup-
mennirnir tveir, er sögumaður lýsir
sem varmennum, eða húsbændurnir
á bænum „Helvíti", sem sögumaður
nefnir svo. En þetta rósamál er
vafasamur greiði við hiutaðeig-
cndur.
Lýsingarnar á æskuheimili Jóns
Eiriltssonar eru í ýmsum atriðum
einhæfar og ótrúlegar, enda hefur
þeim verið mótmælt opinberlega af
systur sögumanns. Mikið er dvalið