Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Blaðsíða 132

BREYTILEG SJÓNARMIÐ OG AÐFERÐIR VIÐ SÁLERÆÐIÞJÓNUSTU SKÓLA í 30 ÁR
Niðurstaða þessarar umræðu varð óbreytt fyrirkomulag sálfræðiþjónustunnar.
Hugmyndir um skipulag svipað því sem Þorsteinn lagði til hafa oftar komið fram,
en aldrei jafn skilmerkilegar og rökstuddar.
BREYTINGAR Á ÞJÓÐLÍFI
Margháttaðar breytingar á þjóðfélaginu utan sálfræðiþjónustunnar og skólakerfis-
ins á tveimur áratugum hafa að sjálfsögðu áhrif á þróun þjónustunnar, aðferðir
hennar, verkefnaval og sjónarmið starfsmanna. Mig langar til að benda hér á tvo
mikilvæga þætti.
Ég gat þess áður að um árabil var sálfræðiþjónusta skóla nánast eini aðilinn sem
sinnti sálrænum vandkvæðum barna á skólaaldri. En um 1980 voru aðrir aðilar
komnir til sem tóku að sér að töluverðu leyti sömu viðfangsefni og við höfðum haft
með höndum. Má þar sérstaklega nefna greiningarstöð fyrir börn, sem tók að sér
þjónustu fyrir mikið fötluð og vanþroska börn. Hún annast að miklu leyti val nem-
enda í Öskjuhlíðarskóla og fleiri sérskóla, en áður var þetta eitt af mikilvægum
verkum sálfræðiþjónustunnar. Einnig má nefna barnageðdeild, og nú síðast geð-
deild fyrir unglinga, sem hefur smátt og smátt verið efld og þannig hafa skapast
auknir möguleikar fyrir meðferð þeirra barna sem eiga við veruleg langvinn geð-
ræn vandkvæði að etja. Sömuleiðis er nú til Unglingaráðgjöf og Utideild, og Félags-
málastofnun Reykjavíkur er, að því er mér virðist, mun betur í stakk búin nú en hún
var fyrir tveim áratugum til að sinna þörfum barna. Þá hefur sérkennslan verið efld
og algengt er að sérkennarar sinni viðfangsefnum sem áður voru ætluð sálfræði-
þjónustunni, t.d. við greiningu á ýmsum námserfiðleikum, svo sem lestrarerfiðleik-
um. Jafnframt hefur sérkennslan beint nýjum viðfangsefnum til sálfræðiþjónust-
unnar þar sem vandkvæði eru nú fremur uppgötvuð en áður, meiri og betri grein-
ingar krafist og farið að sinna því sem e.t.v. var lítið þekkt áður.
Aðrar margþættar þjóðfélagsbreytingar hafa orðið. Nú eru hjónaskilnaðir
miklu tíðari en áður og því eru miklu fleiri börn hjá einstæðum foreldrum. Heima-
vinnandi húsmæðrum hefur fækkað og víðast hvar vinna báðir foreldrar úti þó að
þeir búi saman. Börn eru þá meira ein og verða að vera sjálfum sér nóg á daginn.
Ljóst er að um 1960 var áfengisneysla vandamál á ýmsum heimilum, hún bitnaði á
jafnvægi barnanna og þar með námsárangri þeirra og olli ýmsum erfiðleikum. Hún
virðist hafa færst í aukana síðari ár og við hafa bæst önnur vímuefni en áfengi sem
eru enn verri viðfangs og valda meiri skaða. Þá er áfengisneysla skólanema sjálfra í
eldri árgöngum einnig mun meiri en áður var. Loks má geta um miklar efnahags-
legar breytingar, sem ekki hafa þó alltaf stuðlað að jafnvægi og öryggi á heimilum
sem börn þarfnast svo mjög. A sjöunda áratugnum höfðum við ekki margar út-
varpsrásir, afruglara og myndbönd, svo eitthvað sé nefnt, og spöruðust þá útgjöld
til þessara hluta. Bifreiðamergð var þá ekki heldur um að ræða í líkingu við það sem
nú er. En auknar þjóðartekjur og hækkaður lífsstaðall virðist ekki hafa bætt líðan
allra, síst barna. í stað fátæktar fyrri ára hjá ýmsum fjölskyldum er nú komin sókn í
fyrrnefnd gæði, sem ekki koma þó í veg fyrir vannæringu og svefnleysi sumra
skólanema.
A
130