Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Blaðsíða 113

JÓHANNA G. KRISTJÁNSDÓTTIR
beinar ásakanir á hendur sérkennurum að ræða - heldur beinist gagnrýnin að sjálfri
tilvist sérkennslunnar. Hér er samt um svo alvarlegt mál að ræða að það kallar á
mjög gaumgæfilega athugun á öllum hliðum þess. Allir sem þekkja til mála verða
að kynna sér með hvaða rétti staðhæfingar um gagnsleysi og skaðsemi sérkennslu
eru settar fram - hvaða rök eru færð fram málinu til stuðnings. En jafnvel þótt stað-
hæfingar um að sérkennsla sé „skaðleg" séu ekki teknar alvarlega, eru samt önnur
ágreiningsmál sem taka verður afstöðu til.
Það virðist í því fólgin viss mótsögn að berjast fyrir því að sérkennsla verði lögð
niður en styðja um leið að verkefni sérkennslunnar verði áfram viðurkennd í skóla-
starfinu. Andstaðan gegn því að nota orðið sérkennsla yfir þessa nauðsynlegu (og
viðurkenndu) aðstoð vekur nýjar spurningar: Á að ríkja algjör þögn um þessi verk?
Hverjum dettur í hug að ný orð yfir verkin fái ekki strax sömu merkingu og orðið
sérkennsla hefur nú?
Áherslan sem nú er lögð á hina félagslegu hlið skólagöngunnar fyrir sér-
kennslunemendur hefur e.t.v. verið misskilin vegna þess hve sérkennslunemendur
eru innbyrðis ólíkir. Það er eins og það vilji gleymast að bæði hinn félagslegi þáttur
og hinn, er snýr að þekkingu eða kunnáttu, eru mikilvægir þegar nám fatlaðra
barna er skipulagt. Ofuráhersla á annan þáttinn kann ekki góðri lukku að stýra.
Rannsóknum, sem bent er á þegar rætt er um „árangursleysi" hefðbundinnar
sérkennslu, þarf að gefa sérstakan gaum, því margoft hefur komið í ljós að slíkar
rannsóknir eru aðferðafræðilega afar flóknar og erfiðar og hafa niðurstöður saman-
burðarrannsókna gefið afar misvísandi niðurstöður.10
í framhaldi af umræðu um gagnsleysi sérkennslu er ekki úr vegi að minnast
þess að í íslenskri könnun sem gerð var fyrir nokkrunr árum kom greinilega fram að
mikil þörf er talin vera fyrir sérkennslu að áliti kennara og skólastjórnenda.* 11 Slíkar
upplýsingar eru í mótsögn við fyrrgreint sjónarhorn. Könnun á viðhorfi almennra
kennara til „hefðbundinnar" sérkennslu, sem gerð var í Bandaríkjunum nýlega,
bendir ekki til annars en að sérkennsla gegni hutverki sínu vel að mati kennara og
skólastjórnenda.12 Heiltæka stefnan virðist ekki með trúverðugum hætti hafa getað
sýnt fram á að sérkennsla hafi brugðist. Ef rannsóknir eru ekki taldar skipta máli
heldur aðeins það atriði sem oft heyrist, að hér sé um baráttu fyrir hinu „rétta"
skipulagi og hugarfari að ræða - vakna líka spurningar um hvort og hver gefi út
„leyfi" fyrir yfirlýsingum um hvað sé rétt og hvað sé rangt í þessum efnum.
10 Sjá Kauffman (1993:8), en hann heldur því m.a. fram að hvorki hafi reynsla sýnt fram á né rannsóknir staðfest
að staðurinn, þar sem kennslan fer fram, sé lykilatriði þegar árangur nemenda er skoðaður. Hann tilgreinir
nýlegar rannsóknir sem benda til þess að við búum ekki yfir nauðsynlegri þekkingu eða nægilega árangurs-
ríkri aðferð til að bæta og viðhalda námsárangri allra nemenda í almennum bekk. Hann nefnir einnig rann-
sóknir á félagslegri stöðu fatlaðra nemenda, sem benda til þess að „stimplun" og einangrun sem sumir fatlaðir
einstaklingar búa við megi oft rekja til fötlunarinnar sjálfrar - sé óháð aðstæðum.
11 í sérkennslukönnun dr. Sigríðar Valgeirsdóttur (1992) koma fram margvíslegar upplýsingar, m.a. varðandi
viðhorf starfandi kennara til sérkennslu.
12 Hér er vísað til könnunar sem Semmel o.fl. (1991) gerðu í þeim tilgangi að kanna viðhorf til sérkennslu. í
rannsókninni tók þátt 351 kennari - bæði sérkennarar og almennir kennarar. Þeir voru spurðir um ýmis atriði
er varða heiltæka skólastefnu. Niðurstöður voru þær að hvorki almennir kennarar né sérkennarar virtust
óánægðir með sérkennsluna eins og hún er nú skipulögð í Bandaríkjunum. Þessir kennarar kjósa núverandi
skipan mála fremur en tillögur þeirra sem styðja heiltæku stefnuna.
111