Hugur - 01.01.2002, Síða 61

Hugur - 01.01.2002, Síða 61
,Sálin í Hrafnkötlu“ Hugur ir efahyggjunnar fyrir eina af annarri, fyrst hughyggju, þá róttæka af- stæðishyggju og loks almenna efahyggju. Ég reyni að sýna fram á að engin þeirra standist gagnrýni og jafnframt veg ég að almennri efa- hyggju um málskilning. Svo leitast ég við að svara þeirri spurningu hvers vegna efahyggja sé svona vinsæl og rökstyð um leið fjöl- og fall- veltishyggju um túlkanir. Að lokum reyni ég að „illústrera“ og efla rök mín með hlutstæðu dæmi um túlkun. Hughyggja Hyggjum nú að hughyggju. Breski gagnrýnandinn Walter Pater er skóla- dæmi um hughyggjumann (súbjektífista). Hann taldi að túlkandinn ætti að láta gamminn geysa og skrásetja þau hugtengsl sem verkið vekur. Astæðan er sú að túlkun getur ekki verið annað en súbjektíf, tómt mál er að tala um hlutlægan skilning á bókmenntaverki, segir Pater.8 Þetta þótti Oscari Wilde góð latína, mér síður. Eða hvaða tryggingu höfum við fyrir því að túlkandi skrái niður hughrif af verkinu en ekki öllum mögu- legum fyrirbærum öðrum? Túlkandi kann að telja sig skrásetja hughrif- in af verkinu en í reynd er orsakavaldurinn ekki textinn heldur ástar- brall umliðinnar nætur. Ef við getum ekki dregið markalínur milli áhrifa sem við verðum fyrir af verkinu annars vegar, öðrum fyrirbærum hins vegar, getur túlkun verið allt og ekkert og þá missir hugtakið „túlkun“ inntak sitt. Það hljóta að vera einhver mörk, gjarnan óskýr, milli verka og veraldar. Nú kunna einhverjir að segja að bókmenntatúlkun standi ekki undir nafni nema hún sé tilfinningaleg og draga þá ályktun að þess vegna séu túlkanir algerlega huglægar. „Eru tilfinningar ekki persónubundnar og handan allrar skynsemi, handan allrar hlutlægni?“, spyr þetta fólk. Því fer fjarri. Sú gerð tilfinninga sem kallast „geðshræring“ (e. emotion) er röklega bundin þekkingu. Við getum ekki talist reið nema að vera reið einhverjum eða einhverju af einhverjum ástæðum, góðum eða slæmum. Ég er kannski reiður Nonna af því ég tel mig vita að hann hafi stolið bílnum mínum. Ef ég uppgötva að svo er ekki þá get ég ekki haldið áfram að vera reiður honum nema að hafa aðra ástæðu fyrir reiðinni.9 Segist ég vera reiður en ekki reiður einum eða neinu og bæti við að reiði mín sé algerlega rakalaus má velta því fyrir sér hvort ég skilji orðið „reiður“ og 8 Walter Pater : Selected Writings of Walter Pater (útg. Harold Bloom) (New York: New American Library, 1974) bls. 17-21. Pater hefur löngum verið flokkaður með „impressjónískum“ gagnrýnendum, samanber „impression" = „hughrif1. 9 Robert C. Solomon: The Passions ( New York: Garden City, 1976) bls. 132. 59
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.